۰ ۶درصد آزمایش‌های پزشکی غیرضروری هستند
اجرای نظام ارجاع و جدی گرفتن راهنماهای بالینی می‌تواند از هدررفت اعتبارات نظام سلامت و بیمه‌های درمانی در آزمایشگاه‌های تشخیصی جلوگیری کند.
در حال بارگذاری...
تامین ۲۴/ شرح حال گرفتن از بیمار، رکنی اساسی و علمی در فرآیند تشخیص و درمان است. اگر پای صحبت پزشکان موسفیدکرده بنشینید، خیلی از آن‌ها حتی با بیمار درددل می‌کردند و مدت‌ها پای حرف بیمار می‌نشستند تا به تشخیص درست منشا بیماری برسند، اما حالا با گسترش تجهیزات نوین تشخیصی در بسیاری از مراکز درمانی و البته بی‌حوصله‌تر شدن برخی پزشکان، شرح‌حال گرفتن هم رفته‌رفته به فراموشی سپرده شده است. برخی موارد افراط در انجام فرآیندهای تشخیصی گران‌قیمت موجب شده هزینه‌های هنگفتی به نظام سلامت تحمیل شود، در حالی که می‌توان با صرفه‌جویی در این اعتبارات هدررفته، بسیاری از نارسایی‌های نظام سلامت در مناطق محروم را مرتفع کرد. چند روز قبل رئیس انجمن علمی آسیب‌شناسی ایران نسبت به این فرآیند رایج و البته غلط در نظام سلامت اعتراض و به‌صراحت اعلام کرد: «۶۰ درصد آزمایش‌های پزشکی برای بیماران، غیرضروری تجویز می‌شود.» ناصر کمالیان در همایش پاتولوژیست‌های ایران به فرآیند اصولی ارجاع بیمار به آزمایشگاه توضیح داد و گفت: «ابتدا باید پزشک متخصص مسئولیت بیمار را بپذیرد و با بیماری او آشنا شود و سپس با بررسی برگ درخواست پزشک معالج، اولویت‌های تشخیصی را تعیین و نمونه‌ها را هدفمندانه به منظور تشخیص زودرس بیماری و استفاده صحیح از پرسنل، تجهیزات و مواد مصرفی آزمایشگاه به قسمت‌های مربوطه ارسال کند.» کمالیان به ادامه فرآیند درست تشخیص منطقی اشاره کرد: «ما باید از نوع نوشتن آزمایش متوجه شویم که پزشک به چه بیماری‌هایی فکر می‌کند و با توجه به آن آزمایش‌ها را اولویت‌بندی کنیم. پزشک باید آنقدر معاینه بالینی را دقیق انجام داده باشد که به تشخیص نزدیک‌تر شود تا زودتر به نتیجه درست برسیم.» این مرحله دقیقا همان‌جایی است که مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان نظام سلامت قرار دارد، زیرا برخی پزشکان معاینه بالینی دقیقی روی بیمار انجام نمی‌دهند و حتی گاهی اصلا معاینه بالینی انجام نمی‌شود و بیمار بلافاصله پس از ویزیت به آزمایشگاه یا مراکز تصویربرداری ارجاع داده می‌شود. کمالیان با ارائه آمار و عدد، روی همین نارسایی‌ها دست گذاشت و تاکید کرد: «با نگاه کلی به نتایج گزارش‌های آزمایشگاهی که روزمره برای بیماران مختلف تجویز می‌شود، چنین برمی‌آید که تنها حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد نتایج آن‌ها در جهت تشخیص درست بیماری است. ۶۰۰ هزار آزمایش در آزمایشگاه‌های 8 بیمارستان دانشگاهی تهران به طور ماهیانه انجام می‌شود. اگر این تعداد آزمایش که تازه هم آمارگیری شده است محاسبه شود، می‌بینیم که در صورت حذف درصد بالای آزمایش‌های غیرضروری در سطح کشور، به صرفه‌جویی کلانی در هزینه بیماران و مخارج آزمایشگاه‌ها خواهیم رسید.»
کاهش آزمایش‌های غیرضروری با اجرای نظام ارجاع
همین‌الان هم کم نیستند بیمارانی که به‌محض بیمار شدن، بلافاصله خودشان را در جایگاه پزشک فرض می‌کنند، بیماری احتمالی‌شان را حدس می‌زنند و با همان حدس درست یا غلط به پزشک متخصص مراجعه می‌کنند. دکتر عباسعلی جوادی، رئیس سازمان نظام پزشکی اصفهان، در گفت‌وگو با آتیه‌نو معتقد است: «اجرا نشدن کامل نظام ارجاع و احیا نشدن جایگاه پزشک عمومی موجب شده هزینه‌های نظام سلامت افزایش پیدا کند. در حالی که اگر از همان ابتدا، بیمار در سطح اول به پزشک عمومی مراجعه کند، خیلی اوقات بیماری او در همان ابتدا تشخیص داده می‌شود و دیگر نیازی به تجویز آزمایش‌های گران‌قیمت از سوی پزشک متخصص نیست.» درمان به‌موقع بیمار، کاهش هزینه درمان، تشخیص سریع‌تر و ارزان‌تر بیماری و کمتر شدن نیاز به انجام آزمایش‌های پزشکی پیشرفته، دستاوردهای مهم اجرای نظام ارجاع و برنامه پزشک خانواده است که جوادی به آن‌ها اشاره می‌کند. تصور کنید وقتی می‌شود با شرح‌حال گرفتن ساده، در سطح اول نظام ارجاع، مشکل بیمار را تشخیص داد، دیگر اصلا نیازی به انجام آزمایش‌های فوق‌تخصصی و غیرضروری نیست.
راهنمای بالینی، آزمایش‌ها را به ریل علمی برمی‌گرداند
سال‌هاست کارشناسان نظام سلامت بر ضرورت اجرای راهنمای بالینی در نظام سلامت تاکید دارند، زیرا با اجرای این راهنماها، می‌توان امیدوار بود که پزشکان فقط در چارچوب‌های علمی، آزمایش‌های پزشکی را تجویز کنند. دکتر بهزاد پوپک، رئیس انجمن علوم آزمایشگاهی کشور، هم در گفت‌وگو با آتیه‌نو، یکی از راه‌حل‌های کاهش آزمایش‌های غیرضروری را اجرای راهنمای بالینی می‌داند و می‌گوید: «باید راهنماهای بالینی ملی تعریف شود تا فرآیند تشخیص، درمان و تجویز آزمایش‌ها از روندی منطقی، علمی و هماهنگ پیروی کند.» به گفته پوپک، «وقتی راهنماهای بالینی اجرا شود، همه پزشکان موظف خواهند بود از یک فرآیند علمی برای درمان و تجویز فرآیندهای تشخیصی پیروی کنند. این کار علاوه بر اینکه از هزینه‌های نظام سلامت می‌کاهد، موجب می‌شود بسیاری اوقات از مزمن شدن بیماری افراد جلوگیری شود.» جالب است که به گفته این کارشناس نظام سلامت، «گاهی برخی آزمایش‌ها برای گروهی از بیماران ضرورت دارد، اما آن آزمایش‌های تشخیصی برای بسیاری از بیماران انجام نمی‌شود. مثلا در صورت انجام آزمایش‌های دوره‌ای از مزمن شدن بیماری بیماران مبتلا به دیابت جلوگیری می‌شود، اما خیلی اوقات شاهد هستیم که این آزمایش‌های ضروری انجام نمی‌شود. البته آن طرف قضیه هم وجود دارد، یعنی گاهی به نظر می‌رسد که به انجام آزمایش‌های تشخیصی پیشرفته برای یک‌سری از بیماران نیازی نیست، اما به دلیل تجویز پزشک، آن آزمایش انجام می‌شود.»
چرا آمار آزمایش‌های غیرضروری چشمگیر است؟
چندین ماه قبل، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران در اظهارنظری قابل‌تامل به رسانه‌ها اعلام کرد: «در حال حاضر پزشک فرصت معاینه کافی ندارد و به جای یک ربع، 5 تا ۱۰ دقیقه برای بیمارش وقت می‌گذارد و به سمت تجویز خدمات پاراکلینیک و تجویز سی‌تی‌اسکن و آزمایش می‌رود، این اتفاق برای این است که درآمد خود را افزایش دهد، در حالی که درگذشته اینطور نبود و پزشکان با تشخیص خوب به درمان می‌رسیدند.» دکتر ایرج خسرونیا معتقد است: «اگر تعرفه واقعی باشد و مسائل مالی پزشک را تامین کند، متخصصان دیگر کمتر به سمت استفاده از خدمات پاراکلینیک می‌روند.» اینکه تجویز غیرضروری آزمایش‌های پزشکی را به پایین بودن تعرفه‌ها نسبت دهیم، قطعا اتفاق خطرناکی است که می‌تواند مولفه‌های ابتدایی نظام سلامت را هم زیر سوال ببرد. اینکه پزشک برای انجام ویزیت‌های بیشتر و صرفه‌جویی در وقت، فورا بیمار را به سمت آزمایش‌های تشخیصی سوق دهد، نه‌تنها جیب بیمار را خالی می‌کند، بلکه موجب می‌شود سلامت بیمار هم به خطر بیفتد، چون هر آزمایش و عکس‌برداری بی‌مورد می‌تواند فرآیند تشخیص سریع و درست بیماری را به خطر بیندازد و حتی روند درمان منطقی بیمار را هم منحرف کند.
منبع: آتیه نو، سمیرا عظیمی نژاد