آسیب های بروز خشونت در نوجوانان و جست وجو برای راه درمان

تأمین ??/ برای ما دور از انتظار نیست، وقتی که می بینیم یک نوجوان دعوا می کند یا خشونت کلامی به خرج می دهد اما شاید به باور کسی خطور نکند که یک نوجوان بزه هایی بزرگسالانه صورت دهد یا مرتکب قتل شود. این در حالی است که واقعیت با این تصورها ممکن است فاصله ای آشکار یابد. چرایی بروز و شکل گیری رفتارهای خشونت آمیز در نوجوانان نیازمند واکاوی آسیب شناسانه است. این امر ما را بر آن داشت تا چرایی و چگونگی شکل گیری این پدیده و راهکارهای مقابله با آن را در گفت وگو با جامعه شناسان واکاوی کنیم.
عوامل بسترساز افزایش خشونت در نوجوانان هر رفتار برآیند مجموعه عامل های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، خانوادگی، روانی و ... است. رفتارهای خشونت آمیز نوجوانان به سبب حساسیت های که در این سال و سال دارند و پیش زمینه های گوناگونی است که این مولفه ها را نیازمند بررسی ژرف اجتماعی و روانی می سازد.
در همین پیوند، «عالیه شکربیگی» جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی به پژوهشگر ایرنا گفت: باید بررسی کرد که غفلت در کجاست؟ چرا نوجوانان دست به خشونت می زنند، چرا نوجوانانی که هیچ پیشینه کیفری، عمل مجرمانه یا سابقه عضویت در گروه های بزهکارانه را ندارد؟ قاتل می شوند، خودکشی می کنند و ...
«هادی معتمدی» روانپزشک و دانشیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی هم با اشاره به اینکه ریشه خشونت پیش از هر چیز به ناکامی های انسان بازمی گردد اظهار کرد: ریشه خشونت در نوجوانان، پیامد از بین رفتن هنجارهای اجتماعی و اخلاقی در جامعه ایران است. بسیاری از حریم ها در روابط میان افراد شکسته شده است.
مجازات راه حل اصلی نیست دوره نوجوانی از آن نظر که گذار از کودکی به جوانی است از حساسیت ویژه ای برخوردار است. در این دوره تغییرهای جسمی و روانی در وجود فرد، واکنش هایی همچون پرخاشگری، گوشه گیری، اضطراب و ... را به همراه دارد که باید با آموزش مهارت های زندگی، مدیریت احساس و رفتار، یادگیری ارزش ها و مفاهیم کنترل شود؛ موضوعی که خلاء یا کاستی آن در کشور ما بسیار دیده می شود.
در این پیوند، شکربیگی تصریح کرد: متاسفانه در زمان بروز خشونت، مهمترین و سریع ترین تصمیمی که گرفته می شود، مجازات است در حالی که ما باید به درستی آسیب شناسی کنیم. عده ای ریشه های خشونت نوجوانان را در شبکه های اجتماعی و رسانه ها می دانند اما آیا در گذشته نیز پای شبکه های اجتماعی در میان بود؟
این پژوهشگر اجتماعی ادامه داد: در بسیاری مواقع مشکل از خانواده ها ریشه می گیرد فقر اقتصادی و فقر فرهنگی خانواده ها موجب می شود که کودکان به حال خود رها شوند یعنی متغیرهای زیادی در این شکل گیری این فاجعه نقش داشته و دارند.
به گفته شکربیگی، بروز خشونت و جنایت در نوجوانان به نوعی تخریب سرمایه اجتماعی است. برای نمونه در قتل ستایش 6 ساله در ورامین در فروردین ماه امسال، قاتل و مقتول در همسایگی هم به سرمی بردند. زمانی که اعتماد و همدلی بین خانواده ها نباشد، چنین مساله ای پیش می آید. ما سال های سال است که شاهد افول سرمایه اجتماعی و فروریختن دیوارهای اعتماد اجتماعی در لایه های مختلف و در سطح های گوناگون جامعه هستیم.
خلاء آموزش، بسترساز ناهنجاری های رفتاری آموزش ناکافی و ناهماهنگ با شرایط جامعه، وجود مانع بر سر راه انتقال مفاهیم اخلاقی و باورهای دینی و کم رنگ شدن مولفه های اخلاقی و دینی در میان خانواده ها، نوجوانان را از منظر بروز ناهنجاری های رفتاری، در معرض خطر قرار داده است.
در همین زمینه شکربیگی گفت: اینکه چرا در محصول یک نظام آموزشی که مدام در حال انتقال پیام های اخلاقی و دینی است، رفتاری به دور از دین و اخلاق دیده می شود، نکته است که باید مورد بررسی قرار گیرد. همچنین دلایل افزایش بی قیدی و بی اعتقادی نوجوانان موضوعی است که باید موضوع پژوهش قرار گیرد.
این پژوهشگر افزود: مسوولان و کسانی که به نوعی با مسایل تربیتی جوانان و نوجوانان در جامعه پیوند دارند باید توجه کنند که خشونت ها و جنایت هایی که از نوجوان سر می زند، فقط جنایت آن نوجوان نیست بلکه نتیجه کنش هایی است که به نوعی در آموزش کودکان و نوجوانان نقش داشته است.
معتمدی نیز در این باره اظهار کرد: متاسفانه هیچ الگوی ویژه و مشخصی میان آسیب شناسان اجتماعی و برای افراد جامعه در تعیین رفتارهای مطلوب اجتماعی تعریف نشده است تا بر مبنای آن زمانِ شروعِ ارتباط های مجازی و واقعی افراد مشخص شود. در این میان، نوجوانان به سبب ویژگی های شخصیتی و روانی ویژه نسبت به دیگر گروه های سنی، در فضای بدون آموزش و انتقال نادرست مفاهیم اجتماعی- روانی قرارگرفته و از درک و تشخیص درست هنجارها بازمانده اند.
دانشیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی افزود: گسترش شبکه های ماهواره ای و نمایش فیلم هایی که خشونت را تبلیغ می کند یا حریم های خانوادگی را به چالش می کشد، عامل مهمی در شکل گیری خشونت و جنایت در نوجوانان است.
به گفته رییس کارگروه زنان و خانواده انجمن جامعه شناسی ایران، هدف گذاری بدون شناسایی نیازها به یقین نادرست است چرا که هدف گذاری باید بر مبنای امکان سنجی، آینده پژوهی در کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت باشد. این مساله ای است که در مورد مسایل تربیتی در نهادهای آموزشی و فرهنگی جامعه ایران نادیده انگاشته می شود. معتمدی خلاء آموزش مهارت زندگی به کودکان و نوجوانان با هدف کنترل و مدیریت رفتار را از دیگر عوامل بروز چنین آسیب هایی دانست.
چه باید کرد؟ افزایش آسیب های اجتماعی و رفتاری میان نوجوانان و جوانان نشان از این دارد که ارزش آفرینی، الگوسازی و ترویج هنجارهای مطلوب اجتماعی در دهه گذشته با کمبودهایی روبه رو بوده است تا جایی که حتی می توان گفت در پاره ای موارد، این اهداف در نظام آموزشی و پرورشی کشور نادیده انگاشته شده اند. همچنین بسیاری از چاره اندیشی ها کوتاه مدت و ارایه راهکارها بدون آینده نگری است. این در حالی است که نهادهای آموزشی و فرهنگی رسمی در کشور ما به رغم تامین مالی، آنگونه که باید در نهادینه سازی ارزش های اخلاقی، کنترل رفتارهای هیجانی و ... دستاورد پذیرفته شده ای ندارند.
در همین پیوند، معتمدی با اشاره به بحران مدیریت گفت: مدیریت چه به صورت ذهنی و چه به صورت عینی اعم از فردی، اجتماعی و خانوادگی در جامعه ما مساله ساز است. اگر بتوانیم ارتباطات خود با فرزندانمان را به خوبی تعریف و مدیریت کنیم، برای مدیریت خشم پیشگام شویم، مهارت های زندگی را به کودکان و نوجوانان آموزش دهیم، به یقین می توانیم آنان را در مسیر دست هدایت کنیم.
وی نهاد مدرسه را یکی از سازمان های مردم نهاد موفق دانست که در صورت فعال تر شدن، می تواند بسیاری از چالش های هنجاری و رفتاری کودکان و نوجوانان را از طریق درمیان گذاشتن آن ها با خانواده ها برطرف سازد.
آموزش، هنجارسازی و ارزش آفرینی از طریق نهاد خانواده، مدرسه، رسانه های جمعی و شبکه های اجتماعی نیز راهکار مورد نظر شکربیگی برای پیشگیری از بروز آسیب های رفتاری در نوجوانان است.
آسیب های اجتماعی نوجوانان را نباید نادیده گرفت زیرا این آسیب ها برآیند علت ها و عوامل زیادی هستند که باید به درستی ریشه یابی و برطرف شوند. بی تفاوتی نسبت به این گونه آسیب ها و کم اهمیت شمردن آن به یقین ریشه بحران های رفتاری و اجتماعی در آینده خواهد بود.
منبع : خبرگزاری ایرنا

آسیب های بروز خشونت در نوجوانان و جست وجو برای راه درمان

آخرین خبرها