گاهشمار 28 خرداد 1395

تامین 24 / 269سال پیش در چنین روزی در سال 1126، نادرشاه افشار در قوچان به قتل رسید. نادرقلی ملقب به تهماسبقلی خان و نادرشاه افشار، از ایل افشار خراسان، میان سال‌های 1114 تا 1126 شاه ایران بود. او بنیانگذار دودمان افشاریه نیز هست. نادرشاه افشار از مشهورترین فرمانروایان ایران پس از اسلام است که سرکوب افغان‌ها و بیرون راندن عثمانی و روسیه از کشور و تجدید استقلال ایران و نیز فتح هندوستان و ترکستان ـ که البته خالی از سنگدلی‌ها نبود ـ سبب شهرت بسیارش گشته است. به او در اروپا لقب آخرین جهانگشای شرق و ناپلئون ایران نیز داده‌اند. شعر معروف نادر شاه که در زمان تاجگذاری دستور ضرب آن را بر سکه‌ها داد چنین است: سکه بر زر کرد نام سلطنت را در جهان، نادرِ ایران زمین وُ خسروِ گیتی‌سِتان. نادر برای تأمین هزینه‌ی جنگ‌هایش مجبور بود مالیات‌های گزافی از مردم بگیرد، به همین دلیل شورش‌هایی در جای جای کشور روی می‌داد. زمانی که نادر برای رفع یکی از این شورش‌ها به خراسان رفته بود، شماری از سردارانش به رهبری علی‌قلی خان، شبانه به چادر او حمله کردند و او را کشتند. این اتفاق در 28 خرداد 1126 در قوچان روی داد.
219 سال پیش در چنین روزی در سال 1176، آقا محمدخان قاجار در گرجستان به قتل رسید. آقا محمدخان قاجار فرزند بزرگ محمدحسن خان قاجار قَوانلو، از اهالی استرآباد مازندران بود. وی به دنبال جنگی که میان قبیله‌اش با خانواده‌ی افشار روی داد و پس از دربه‌دری فراوان، با اکرام کریم خان زند، به مدت 16 سال در آسودگی و تنعم زندگی کرد. آقا محمدخان به محض آگاهی از بیماری شدید وکیلُ‌الرعایای زند، از شیراز گریخت و برای تشکیل حکومت و به دست گرفتن قدرت، وارد عرصه‌ی جنگ و مبارزه شد. او نیرومندترین رقیب خود یعنی لطفعلی خان زند را به زحمت شکست داد و سرزمین‌های قلمرو ایران را که به علت ضعف حکومت مرکزی، توسط حاکمان محلی اعلام استقلال کرده بودند، به تصرف خود درآورد. آقا محمدخان قاجار برای ایجاد یک حکومت مرکزی مقتدر، از هیچ جنایتی فروگذار نکرد و حتی برادرانش را به قتل رساند. او در طول هفده سال، تمام مدعیان سیاسی خود را از میان برداشت و با قساوتی تمام، منظور خود را عملی ساخت. لشکرکشی‌های آقا محمدخان به مناطق گوناگون و قتل عام‌های کرمان و تفلیس، اوج سفاکی و بی‌رحمی او را به نمایش گذاشت. آقا محمدخان قاجار پس از گذشت سال‌ها از کسب قدرت، در سال 1174 به طور رسمی در تهران تاج‌گذاری کرد و با اعلام موجودیت سلسله‌ی پادشاهی قاجار، خود را شاه ایران نامید، ولی هنوز مدتی از سلطنت رسمی او نگذشته بود که در لشکرکشی جدیدی که به قفقاز و گرجستان داشت، توسط دو تن از خدمتکارانش در 28 خرداد 1176 کشته شد. آقا محمدخان قاجار در طی سال‌ها فرمانروایی، بخش اعظم خاک ایران را زیر فرمان خود درآورد. این شاه قاجار، مردی سنگ‌دل، خشمگین و کینه‌توز بود و برای رسیدن به منظور خود دست به هر کاری می‌زد.
108 سال پیش در چنین روزی در سال 1287، محمدعلی شاه قاجار برای تبعید چند تن از رهبران مشروطه، به مجلس اولتیماتوم داد. پس از آن‌که محمدعلی شاه خود را برای وارد ساختن ضربه‌ی نهایی بر پیکر مشروطه آماده ساخت و برای حمله به مجلس تدارک دید، با اولتیماتومی به مجلس شورای ملی در 28 خرداد 1287 خواستار دستگیری فوری هشت تن از رهبران و سخنوران مشروطه شد. مَلِکُ‌المتکلمین که از خطیبان مشهور بود و به هر مناسبتی در سخنان خود به سرزنش محمدعلی شاه و اقدامات او می‌پرداخت، میرزا جهانگیرخان شیرازی که با انتشار روزنامه‌ی صورِ اسرافیل با شاه درافتاده بود، سید محمدرضا مساوات که در روزنامه‌اش از محمدعلی شاه به شدت انتقاد می‌کرد، و سید جمال‌الدین واعظ که سابقه‌ی طولانی در ایراد سخنان کوبنده و ضد استبدادی داشت، از کسانی بودند که محمدعلی شاه خواهان دستگیری و تبعید آنان شده بود. به هر حال مجلس از پذیرفتن اخطار شاه سر باز زد و به این ترتیب، محمدعلی شاه که بهانه‌ی لازم را برای انهدام کامل مجلس و مشروطه به دست آورده بود، دستور تهیه‌ی مقدمات انهدام مجلس را که نماد آزادی و حکومت مشروطه بود، صادر کرد و این ماجرا 5 روز بعد، اتفاق افتاد. امروز، روز جهانی بیابان‌زُدایی‌ست. 17 ژوئن به عنوان روز جهانی بیابان‌زدایی در سراسر جهان نام‌گذاری شده است و این روز ـ روز جهانی بیابان‌زدایی ـ در کشورهای مختلف گرامی داشته می‌شود. پیشروی بیابان‌ها به دلیل استفاده‌ی بیش از حد و بهره‌برداری ناصحیح از زمین است که فقر، افزایش جمعیت، تخریب جنگل‌ها، چَرای بیش از حد دام‌ها، روش‌های نادرست آبیاری زمین، همچنین تغییرات آب و هوایی را دربرمی‌گیرد. در ایران عوامل زیست‌محیطی، از جمله تغییرات آب و هوا، کمبود بارندگی و قرار گرفتن 80% از مساحت کشورمان در آب و هوای خشک و نیمه‌خشک در فرسایش خاک اثرگذار است. متأسفانه تلاش‌هایی که در همین راستا در گذشته صورت پذیرفته، چندان اثرگذار نبوده و معضل فرسایش زمین در سراسر نقاط دنیا رو به وخامت گذارده است. به دنبال نیاز به یافتن راهکارهای تازه و نو، دولت‌های 170 کشور جهان، در ماه مارس سال 2002 میلادی به کنوانسیون بیابان‌زدایی پیوستند و روز 17 ژوئن به عنوان روز جهانی بیابان‌زدایی نام‌گذاری شد. هدف از ایجاد این کنوانسیون، ارتقاء اقدامات مؤثر از طریق برنامه‌های محلیِ مبتکرانه و نیز همکاری‌های حمایتی بین‌المللی است. به موجب این کنوانسیون، هر گونه تلاش برای محافظت از زمین‌های مناطق خشک در درازمدت انجام خواهد گرفت، چرا که عوامل مؤثر در پیدایش این فرایند، متعدد و در عین حال بسیار پیچیده است و پهنه‌ی گسترده‌ای را در بر می‌گیرد که مسائلی نظیر الگوی تجارت جهانی و روش‌های ناپایدار مدیریت اراضی را در خود جای داده است.
91 سال پیش در چنین روزی در سال 1304: والاس اسمیت موری، ـ کاردار وقت آمریکا در ایران ـ در گزارشی از نتایج جنگ اول جهانی در ایران نوشت: در سال‌های ?? ـ ????میلادی، بر اثر خشکسالی و تخریبی که به زراعت ایران به دلیل تهاجم ارتش‌های بیگانه وارد شد، قحطی بزرگی ایران را در بر گرفت که یک سوم جمعیت آن را تلف کرد.
81 سال پیش در چنین روزی در سال 1314: به دستور حکومت وقت، کلاه پهلوی به کلاه تمام‌لبه یا همان کلاه شاپو تبدیل شد.
74 سال پیش در چنین روزی در سال 1321: اعلام شد بیماری تیفوس در تهران گسترش یافته و روزانه چندصد نفر در اثر این بیماری از پای درمی‌آیند. در چنین اوضاعی، پزشکان موظف شدند نشانی بیماران تیفوسی را به دولت بدهند.
72 سال پیش در چنین روزی در سال 1323: آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی که در گلاب‌دره‌ی شمیران مخفی بود، توسط مقامات متفقین بازداشت گردید و به خارج از کشور تبعید شد. 26 سال پیش در چنین روزی در سال 1369: سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) طی پیمانی که میان وزیران خارجه‌ی ایران، ترکیه و پاکستان در شهر ازمیر ترکیه به امضاء رسید، تأسیس شد.
16 سال پیش در چنین روزی در سال 1379: کرومیت روزولت ـ طراح کودتای 28 مرداد 1332 در ایران ـ در 84 سالگی درگذشت.