هندسه تامیـن اجتماعـی

علی حیدری عضو و نائب رئیس هیـــات مدیره سازمان تامین اجتماعی

تأمین ??/ به تازگی یکی از فعالان پیشکسوت جامعه کارگری در نامه ای به رئیس جمهور که در جراید و خبرگزاری ها و از جمله "ایلنا" منتشر شد خواستار احیای رویه فراموش شده سه جانبه گرایی در مدیریت سازمان تامین اجتماعی و حفظ استقلال این نهاد شد. ابوتراب فیضی ضمن اشاره مختصری به سیر تطور و پیشینه نحوه اداره سازمان تامین اجتماعی، مدعی بروز نوعی تصرف عدوانی از سوی دولت در قبال تامین اجتماعی شده است. البته باید توجه داشت که آخرین تغییرات اساسنامه ای سازمان تامین اجتماعی که منجر به ایجاد شرایط کنونی شده، در دولت قبل صورت گرفت که اساسنامه سازمان را پس از سه دهه دچار تغییر و تعدیل نمود و در طی مصوبه ای، سه جانبه گرایی را در کمرنگ ترین حالت خود قرار داد.
مضافاً این که اگر چه بیشترین تغییرات ایجاد شده در نحوه اداره سازمان توسط دولت قبل صورت گرفته است ولی مصوبات مجلس شورای اسلامی نیز در این زمینه تاثیر گذار بوده است، که عبارتند از احکام مطروحه در قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی بویژه ماده 17 آن که مستمسک دولت قبل برای تغییر اساسنامه سازمان قرار گرفت و بویژه ماده 113 قانون مدیریت خدمات کشوری و علی الخصوص اصلاحیه ماده 113 قانون مدیریت خدمات کشوری که ماحصل مجلس نهم بود و برای دولت یازدهم به ارث ماند .
اصل سه جانبه گرایی که اخیراً به عنوان یکی از اصول "کار شایسته" نیز مطرح شده است، پاسخ تجربه شده ای از سوی نظام سرمایه داری در مواجهه با تعارضات و تضادهای فیمابین کارگران، کارفرمایان و دولت ها است و بطور کلی تنظیم روابط کار و نیز بهره مندی عادلانه عوامل تولید از جمله مقولات و مباحث قدیمی و پر دامنه در طول تاریخ و در جوامع مختلف بوده و هست و به هر تقدیر از سال 1944 میلادی و براساس بیانیه کنفرانس بین المللی کار (ILO) در فیلادلفیا "سه جانبه گرایی" سازو کاری است که مورد پذیرش غالب کشورهای دنیا قرار گرفته و برهمین اساس سه جانبه گرایی و گفتگوهای سه جانبه نه تنها بعنوان مبنایی برای حل اختلافات بین دولت و کارفرما و کارگر در جهت حفظ "ثبات اجتماعی" و آرامش محیط های کاری بلکه بعنوان یکی الزامات حرکت به سمت رشد، توسعه و پیشرفت جوامع مطرح شده است.
در این میان تکلیف عنصر دولت و حاکمیت در اشکال مختلف بیشتر از دو بخش دیگر یعنی کارگر و کارفرما متعین و مشخص است ولی برای نمایندگی بخش های کارگری و کارفرمایی شرایط و مقتضیات زیادی مطرح است از جمله وجود تشکل های واقعی صنفی که دارای استقلال مالی و اداری و نیز اشراف و آگاهی علمی، تخصصی و فنی نسبت به مصالح حال و آتی کارگران و کارمندان (بیمه شدگان) باشند و براساس فرآیندهایی کاملاً دموکراتیک و بدون دخالت دولت انتخاب شوند. بدیهی است تنها در صورت وجود تشکل های آگاه و مستقل کارگری و کارفرمایی می توان از کارکرد صحیح اصل سه جانبه گرایی اطمینان حاصل نمود .
براساس اصول"کار شایسته" برخورداری از تامین اجتماعی یکی از حقوق بنیادین کار برشمرده شده است که براساس مقاوله نامه مزبور و سایر مقاوله نامه های پذیرفته شده از سوی ایران، استیفای این حق برعهده کارفرما است که بایستی با مشارکت کارکرد بیمه شده آنرا فراهم سازد و دولت ها نیز بعنوان پایدار ترین نهاد جامعه، ضمن مشارکت در تامین بخشی از منابع مالی مربوطه و تضمین تعهدات بین النسلی، اداره امور سازمانهای بیمه گر اجتماعی را با حفظ استقلال مالی و اداری و با مشارکت نمایندگان کارگران و کارفرمایان در ارکان تصمیم گیری و نظارتی عالیه به انجام می رسانند.
ار نظر اجرایی و عملیاتی نیز سه جانبه گرایی حتی در نوع رقیق و کمرنگ شده کنونی آن، در سازمان تامین اجتماعی جواب داده و در شرایط حاضر وضعیت پایداری مالی جاری و کوتاه مدت سازمان تامین اجتماعی از 21 صندوق و سازمان بیمه گر اجتماعی دیگر کشور که دو جانبه هستند و توسط دولت اداره می شوند بهتر است و غالب صندوق ها و سازمانهای بیمه گر اجتماعی بخش عمومی و دولتی موجود، روی کاغذ و براساس اصول، قواعد و محاسبات بیمه ای ور شکسته هستند و علی القاعده نبایستی بتوانند مستمری بپردازند ولیکن به یمن کمکها و اعتبارات دولتی و بویژه با امتیازات و انحصارات دولتی و تزریق منابع از سایر فصول و مواد بودجه ای دولت و دستگاههای اجرایی، فعلاً سر پا هستند و روزگار می گذارنند. ولی به محض قطع کمکها و اعتبارات دولتی و رفع انحصار و قطع امتیازات خاص، امکان ادامه حیات ندارند، به نحوی که سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح و صندوق بازنشستگی کشوری طی یک دهه اخیر عملاً تبدیل به یک اداره پرداختهای انتقالی و موزع اعتبارات و کمکهای دولتی شده اند .
البته باید توجه داشت که سازمان تامین اجتماعی از لحاظ پایداری مالی در بلند مدت دچار مشکل است و یکی از عوامل اصلی آن عدم رعایت سه جانبه گرایی واقعی طی یک دهه اخیر در سازمان تامین اجتماعی است که مسبب آن دولت و مجلس قبل بوده اند و بنظر می رسد یکی از اولین اقدامات مجلس دهم بایستی اصلاح این امر و تقویت و تحکیم سه جانبه گرایی واقعی در سازمان تامین اجتماعی باشد و یکی از پیشنیازهای اساسی واقعی شدن سه جانبه گرایی در سازمان تامین اجتماعی، بوجود آمدن تشکل های واقعی صنفی مستقل و آگاه است که با استقلال کامل از دولت و براساس اراده کلیه ذینفعان اصلی یعنی بیمه شدگان، مستمری بگیران و کارفرمایان انتخاب می گردند و شاید راه اصلی این امر از ایجاد مساوات در تعداد نمایندگان بیمه شدگان و کارفرمایان دولت، انتخاب نمایندگان تشکل های کارگری و کارفرمایی در ارکان با رای مستقیم قاطبه ذینفعان و شرکای اجتماعی یعنی (بیمه شدگان و کارفرما یان و مستمری بگیران) باشد ( رجوع شود به مقاله دموکراسی در خدمات اجتماعی سال 1389 اینجانب www.a-heidari.blogfa.com) به راستی وقتی برای اداره یک شهر، شهرستان و حتی یک روستا، انتخابات سراسری شوراهای شهر و روستا برگزار می شود چرا نباید برای انتخاب نمایندگان بیمه شدگان و کارفرمایان در ارکان عالی سازمان تأمین اجتماعی از مکانیسم رای مستقیم استفاده نشود، تا از مداخلات دولت و مجلس پیشگیری و جلوگیری شود. البته بایستی توجه داشت که این مثلث سه جانبه گرایی بایستی متساوی الاضلاع باشد و چربش هر یک از اضلاع می تواند سازمان تأمین اجتماعی را دچار مخاطره نماید و چرخش به سمت کارگر یا کارفرما یا دولت در هر حال مذموم است.
از منظر نمادشناسی و در علم طراحی قرار گرفتن هر شکل و فرم، معنای ویژه ای را القا می کند. اگر مثلث بر قاعده اش قرار گیرد نمادی است از ایستایی و توازن و پایدارترین شکل هندسی است و مثل یک کوه استوار به نظر می رسد. افلاطون در کتاب «تیمایوس» مثلث متساوی الاضلاع را نشانی از زمین میداند. تغییر مثلث متساوی الاضلاع به مثلث قائم الزاویه به طور ضمنی بیان کننده خسرانی است که حاصلش از دست رفتن تعادل می باشد. مثلث متساوی الاضلاع نماد زایش نیز می باشد ولیکن نکته حائز اهمیت این است که اصول، قواعد و محاسبات بیمه ای همانند علم هندسه تنظیم گر روابط بین شرکای اجتماعی (دولت، بیمه شده و کارفرما) با یکدیگر و با سازمان تأمین اجتماعی است و عدم رعایت اصول، قواعد و محاسبات بیمه ای و بویژه قاعده عدالت می تواند این سازمان را دچار ناپایداری مالی نماید و تنظیم ورودیها و خروجی ها و تعادل منابع و مصارف آن را بر هم زند. امری که بویژه طی یک دهه گذشته از سوی مقررات و تصمیمات دولت و مصوبات مجلس و احکام قوه قضائیه (به ویژه از ناحیه آراء دیوان عدالت اداری) در قبال سازمان تأمین اجتماعی، بعضاً اعمال شد و بی شک چنانچه در سازمان سه جانبه گرایی واقعی حاکم می بود و استقلال مالی و اداری و شخصیت حقوقی مستقل آن دچار خدشه نمی گردید، کمتر از این تصمیمات و اقدامات مغایر با اصول و قواعد بیمه ای اتخاذ می شد.
لغو مصوبات دولت قبل درخصوص اساسنامه سازمان تأمین اجتماعی، در شروع بکار دولت یازدهم که هر روز بسیاری از مصوبات دولت قبلی لغو می شد، بایستی انجام می شد که متأسفانه این فرصت از دست رفت. ولیکن بنظر می رسد اکنون که مجلس دهم در مرحله آغاز فعالیت خود می باشد، لازم است با اصلاح ماده 113 قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب مجلس نهم، سه جانبه گرایی را در ارکان سازمان تأمین اجتماعی احیاء نماید و استقلال مالی و اداری و شخصیت مستقل حقوقی آن را که در قانون تأمین اجتماعی مصوب سال 1354 و نیز قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی مصوب سال 1383 مورد تصریح و تأکید قرار گرفته بود، مجدداً احیاءو عملیاتی کند.

هندسه تامیـن اجتماعـی

آخرین خبرها