تامین۲۴/ تحول بزرگی که چند دهه متوالی در سازمان تامین‌اجتماعی متوقف مانده بود، بالاخره اتفاق افتاد و در اقدامی ملی، حذف دفترچه بیمه‌های تامین‌اجتماعی در چندین مرکز ملکی این سازمان آغاز شد.

طرح حذف دفترچه‌های کاغذی در مراکز ملکی سازمان تامین‌اجتماعی، که به صورت جدی از دو سال گذشته آاز شده، حالا در 19 استان کشور عملیاتی شده است و بیمه‌شده‌ها می‌توانند بدون اتکا به دفترچه کاغذی از خدمات مراکز درمانی متعلق به این سازمان بهره ببرند. علاوه بر تهران، استان‌های دیگری مثل خراسان رضوی، سمنان، مازندران، همدان، گیلان و یزد طرح حذف دفترچه بیمه را آغاز کرده‌اند و به گفته مسئولان سازمان تامین‌اجتماعی، برنامه حذف دفترچه بیمه تا پایان امسال در همه استان‌های کشور و در بخش درمان مستقیم یعنی خدمات درمانی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی متعلق به تامین‌اجتماعی اجرا خواهد شد. قرار است پس از تکمیل برنامه حذف دفترچه‌های بیمه تامین‌اجتماعی، صدور کارت هوشمند درمان عملیاتی شود. حذف دفترچه‌های بیمه را می‌توان گامی عملی در جهت رفاه حال بیماران و پزشکان دانست؛ برنامه‌ای که می‌تواند درنهایت به ارتقای نظام سلامت منجر شود و مناسبات بین بیمار و مراکز ارائه‌دهنده خدمت را تسهیل کند. البته بدیهی است که با اجرای هر طرح بزرگی در نظام سلامت، تغییرات جدی در فرآیند ارائه خدمت به بیماران به وجود می‌آید که در صورت ناآگاهی از این تغییرات، با مشکلاتی نیز همراه شود. موضوعی که در ابتدای راه به نظر می‌رسد اهمیت همراهی بیماران و پزشکان با این طرح را بیش از پیش گوشزد می‌کند. در چنین شرایطی، حضور فعال رسانه‌ها و سایر نهادهای اطلاع‌رسانی می‌تواند در تشریح جزئیات حذف دفترچه‌های بیمه بسیار موثر باشد؛ به طوری که ملموس و به دور از پیچیده‌گویی درباره مزایای پرشمار حذف دفترچه بیمه‌ها برای بیمه‌شده‌ها شفاف‌سازی کنند.

بیمه‌شده چطور بدون دفترچه کاغذی خدمات بگیرد؟

بیش از نیمی از جمعیت کشور از دفترچه بیمه‌های تامین‌اجتماعی استفاده می‌کنند و شاید برای بسیاری از آنها این سوال و دغدغه پیش بیاید که با حذف دفترچه بیمه چطور می‌توانند از خدمات درمانی مراکز ملکی سازمان تامین‌اجتماعی و سایر مراکز درمانی کشور استفاده کنند؟

دکتر علی‌رضا احمدزاده، مشاور معاونت درمان سازمان تامین‌اجتماعی، در گفتگو با آتیه‌نو به همین دغدغه‌های احتمالی برخی بیمه‌شده‌ها اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «با حذف دفترچه بیمه، قطعا فرآیند ارائه خدمات درمانی به بیماران بسیار ساده‌تر و دقیق‌تر می‌شود. در گام اول اجرای این طرح، دفترچه بیمه کاغذی به طور کامل حذف نمی‌شود، بلکه در حین مراجعه بیمه‌شده به مراکز ملکی، اعتبار دفترچه و هویت فرد از سوی واحد پذیرش بررسی می‌شود، اما بیمار برای ویزیت، دریافت دارو و انجام خدمات پاراکلینیکی، نیازی به دفترچه نخواهد داشت و همه درخواست‌های پزشک در سیستم ثبت می‌شود».

به گفته احمدزاده، درواقع بیمار به جای آنکه با دفترچه بیمه به داروخانه، آزمایشگاه و یا مراکز تصویربرداری پزشکی مراجعه کند، بدون دفترچه به این مراکز ارائه خدمت در مراکز ملکی مراجعه و خدمات دریافت می‌کند. حتی در شرایط بسیار نادر و در حالتی که امکان تهیه دارو یا انجام آزمایش خاص تجویزشده در مراکز ملکی سازمان فراهم نباشد، به قول احمدزاده، در چنین شرایط خاصی دارو یا آزمایش در دفترچه بیمه نوشته می‌شود تا بیمار برای مراجعه به مراکز غیرملکی دچار مشکل نشود. درواقع، شرایط به گونه‌ای تعریف می‌شود که به گفته احمدزاده، حذف دفترچه‌های کاغذی نه‌تنها هیچ خللی در ارائه خدمات به بیماران ایجاد نمی‌کند، بلکه سرعت، دقت و کیفیت ارائه خدمات را هم بالاتر می‌برد.

استقبال پزشکان از حذف دفترچه بیمه

طرح حذف دفترچه بیمه‌ها فعلا در مراکز ملکی وابسته به سازمان تامین‌اجتماعی آغاز شده است، اما به گفته مشاور معاونت درمان سازمان تامین‌اجتماعی، توسعه این طرح در سایر مراکز غیرملکی کشور به برنامه‌ریزی دقیق، گذر زمان، فراهم شدن زیرساخت‌ها و همت ملی نیاز دارد. مثلا این طرح به صورت پایلوت در برخی مراکز غیرملکی استان یزد اجرا شده که قطعا گسترش آن به سایر مراکز غیرملکی نیز در صورت فراهم شدن زیرساخت‌ها امکان‌پذیر خواهد بود. احمدزاده تاکید دارد: «حذف دفترچه بیمه‌های کاغذی درواقع مقدمه‌ای برای تهیه کارت هوشمند سلامت برای همه بیمه‌شده‌هاست؛ کارتی که سوابق بیمار در آن ذخیره می‌شود.» در عین حال نباید از خاطر برد که یک پای مهم اجرای طرح حذف دفترچه بیمه‌ها، پزشکانی هستند که قرار است با نسخه کاغذی خداحافظی کنند و نسخه خود را به صورت الکترونیکی در سیستم ثبت کنند. با توجه به اینکه سیستم نسخه‌نویسی در کشور ما به شکل سنتی و کاغذی مرسوم است، شاید به نظر برسد برخی پزشکان نسبت به الکترونیکی شدن نسخه‌ها مقاومت کنند و خیلی سخت راضی شوند که دیگر از دفترچه بیمه‌های کاغذی استفاده نکنند. اما احمدزاده می‌گوید: «اتفاقا پزشکان در مراکز ملکی سازمان تامین‌اجتماعی، استقبال بسیار خوبی از طرح حذف دفترچه بیمه‌ها داشته‌اند و به‌خوبی با این طرح همگام شده‌اند.» در سایر مراکز غیرملکی نیز به اعتقاد این مقام مسئول، بسیار بعید است که مشکل خاصی به وجود بیاید، زیرا اغلب پزشکان با فناوری‌های روز آشنا هستند و از مزایای حذف دفترچه بیمه‌ها نیز اطلاع دارند.

مزیت‌های حذف دفترچه بیمه‌ها

فواید حذف دفترچه بیمه‌های کاغذی، یکی دو تا نیست. اگر پای صحبت مسئولان و مجریان این طرح بنشینید، از زوایای پنهان و فواید کمتر گفته‌شده حذف دفترچه بیمه‌ها صحبت می‌کنند که درنهایت به نفع بیمه‌شده‌ها تمام خواهد شد. نوری آقایی، رئیس شعبه 25 تامین‌اجتماعی تهران، در گفتگو با آتیه‌نو عمده فواید این طرح را به نفع سلامت بیمه‌شده‌ها می‌داند و می‌گوید: «در شعبه 25 تامین‌اجتماعی تهران، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شعب تامین‌اجتماعی کشور که 470 هزار بیمه‌شده اصلی و تبعی را تحت پوشش قرار می‌دهد، طرح حذف دفترچه بیمه اجرا شده است و در همین مدت کوتاه شاهد اثرات مثبت این طرح بوده‌ایم.» به گفته آقایی، درگذشته بیمه‌شده‌ها مجبور بودند برای صدور یا تمدید دفترچه بیمه، به شکل حضوری به کارگزاری یا شعب سازمان مراجعه کنند، اما با حذف دفترچه کاغذی، از حجم بسیاری از این مراجعات کاسته می‌شود. همچنین سوءاستفاده از دفترچه‌های کاغذی و جعل آن یا قرض دادن دفترچه‌ها هم با اجرای این طرح متوقف می‌شود که همین مسئله درنهایت به حفظ منابع درمانی بیمه‌شده‌ها ختم می‌شود. از سوی دیگر، آقایی بر این باور است که به دلیل افزایش جمعیت و افزایش روزافزون تعداد بیمه‌شده‌ها، دفترچه‌های کاغذی دیگر پاسخگو نیستند، بلکه باید برای صرفه‌جویی در مصارف سازمان به سمت الکترونیکی شدن نسخه‌ها و حذف دفترچه بیمه‌ها برویم.

حذف دفترچه بیمه‌ها به گفته این مسئول، موجب کاهش تردد شهری نیز می‌شود که همین مسئله موجب حفظ محیط‌زیست و کاهش سفرهای غیرضروری درون‌شهری می‌شود؛ به‌گونه‌ای که در وقت و هزینه بیمه‌شده‌ها و سازمان نیز صرفه‌جویی می‌کند. افزون بر این، هم‌اکنون گاهی پیش می‌آید که بیمه‌شده‌ها برای تمدید دفترچه‌هایشان به ‌روزهای تعطیل می‌خورند، اما آقایی تاکید دارد که با حذف دفترچه بیمه، این مشکل هم حل خواهد شد. علاوه بر این، به قول او حذف دفترچه بیمه‌ها باعث ذخیره سوابق پزشکی بیمار می‌شود که همین مسئله می‌تواند بر فرآیند تشخیص و درمان دقیق‌تر تاثیر جدی بگذارد. نباید از خاطر برد که حذف دفترچه‌ها موجب کاهش هزینه‌ها در بخش چاپ و توزیع دفترچه بیمه‌ها نیز می‌شود. این موضوع به باور آقایی، اقدام عملی در راستای اقتصاد مقاومتی است که موجب کاهش مصارف و صرفه‌جویی در منابع سازمان می‌شود. به گفته این مقام مسئول، شرایط به نحوی شده که دیگر برخی شعب ظرفیت پذیرش این همه مراجعه‌کننده برای صدور یا تمدید دفترچه را ندارد، اما حذف دفترچه بیمه از ازدحام بیمه‌شده‌ها در شعب نیز جلوگیری می‌کند. برای پیشبرد کار در سایر مراکز غیرملکی، به‌گونه‌ای که حذف دفترچه بیمه در این مراکز نیز محقق شود، آقایی عقیده دارد که باید توسعه متوازن ایجاد شود و زیرساخت‌های حذف دفترچه بیمه فراهم شود، به طوری که حداقل در داروخانه‌های شبانه‌روزی و یا مراکزی که در آن خرید خدمت داریم، حذف دفترچه بیمه‌ها آغاز شود.

حذف دفترچه تامین‌اجتماعی، برنامه‌ای جهادی و ملی است

استقرار پرونده الکترونیک سلامت از دو سال گذشته در سازمان تامین‌اجتماعی آغاز شده است. به گفته مدیرعامل سازمان تامین‌اجتماعی، بستر استقرار پرونده الکترونیک، پیاده‌سازی سیستمHIS - مدیریت اطلاعات بیمارستانی - در بیمارستان‌های ملکی سازمان تامین‌اجتماعی بود که موفق شدیم آن را اجرا کنیم و در حال حاضر نیز دفترچه‌های کاغذی بیمه سلامت در مراکز بیمارستانی ملکی سازمان در 19 استان حذف‌ شده است. دکتر سیدتقی نوربخش یادآوری می‌کند: «از مزایای حذف دفترچه این است که تشخیص هویت افراد مراجعه‌کننده به صورت آنلاین و برخط و با ارائه کدملی انجام می‌شود و مدت زمان انتظار در صف کاهش می‌یابد. همچنین این برنامه کمک خوبی به کنترل هزینه‌ها و روان شدن امور درمانی می‌کند و همه اسناد و مدارک پزشکی ثبت شده و قابل‌پیگیری، استناد، رصد و آماردهی است، ضمن آنکه جلوگیری از خطاهای پزشکی در نسخه‌نویسی را در پی دارد.» همچنین وی تاکید می‌کند: «در طول اجرای برنامه، تصور می‌کردیم با مقاومت پزشکان روبه‌رو شویم، اما پزشکان در اجرای این طرح بیشترین همکاری را با ما داشتند.» دکتر نوربخش اجرای طرح حذف دفترچه در مراکز ملکی این سازمان را حرکتی جهادی و ملی عنوان و ابراز امیدواری می‌کند که این طرح تا پایان سال در تمامی مراکز درمانی سازمان پیاده شود. وی توضیح می‌دهد: «تامین‌اجتماعی به‌عنوان بزرگ‌ترین سازمان بیمه‌گر درزمینه پرداخت مستمری و ارائه خدمات درمان، با حجم دیتای فراوانی که در آن تولید می‌شود، از سال‌ها قبل باید در حوزه آی‌تی گام برمی‌داشت. از سال ۱۳۵۰ با استقرار یک سیستم آی‌تی مستقر در این سازمان، گام موثری برداشته شد. حدود ۵۰ میلیارد رکورد سابقه در این سازمان از بدو تاسیس تاکنون تجمیع بوده، اما برای جمع‌آوری، تحلیل و مدیریت این دیتاها راهی جز استفاده از فناوری‌های نوین نخواهد بود».

به گفته این مقام مسئول، در سازمان تامین‌اجتماعی در یک دهه اخیر حتی یک گام در حوزه آی‌تی برداشته نشده بود. در این مدت عقب‌ماندگی تاریخی انباشته در حوزه فناوری اطلاعات سازمان شکل گرفت، اما با یک برنامه‌ریزی منسجم و دقیق در بخش درمان و بیمه، در بحث پرداخت متمرکز مستمری و همچنین در رابطه با ایجاد نظام تعهدی در سازمان، گام‌های خوبی برداشته شد و بخشی از خسران گذشته جبران شد یا حداقل زیرساخت‌های آن جبران شد. در دو سال اخیر نیز به گفته نوربخش، دیتاسنتر نصب و پرونده الکترونیکی و سیستم اچ‌آی‌اس با همکاری بخش‌های مختلف سازمان ایجاد شد، به طوری که برای ۳۶ میلیون نفر در کشور شماره انحصاری تامین اجتماعی ایجاد شده و این اقدام بزرگی است که هم‌اکنون بخشی از زیرساخت‌ها در قسمت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری این برنامه محقق شده است. حذف دفترچه در مراکز درمانی ملکی نیز به باور نوربخش، در تداوم همین نهضت آی‌تی در سازمان تامین‌اجتماعی است. به گفته مدیرعامل این سازمان، این طرح مزایای بسیاری دارد ازجمله صرفه‌جویی ۶۰ میلیارد تومانی سالانه در هزینه‌های سازمان که از بابت چاپ دفترچه‌های کاغذی حاصل می‌شود. همچنین ایجاد امکان سنجش هویتی برای صاحب دفترچه، جلوگیری از خطاهای پزشکی در نسخه‌نویسی و تسهیل و تسریع در سرویس‌دهی به بیمه‌شدگان از دیگر مزایای طرح حذف دفترچه در مراکز ملکی سازمان است.

به عقیده نوربخش، در دنیای امروز نسخه‌نویسی سنتی با تعیین هویت و تجمیع اطلاعات به شکل فعلی ممکن نیست و کشورهای دیگر سال‌هاست نسخه‌نویسی الکترونیکی را اجرا کرده‌اند. در سازمان تامین‌اجتماعی نسخه‌نویسی به صورت سنتی انجام می‌شود، که باید در این زمینه تغییر کنیم. یعنی باید با بسترسازی، فرهنگ‌سازی و ایجاد زیرساخت‌ها، نسخه‌نویسی الکترونیک تسهیل شود، زیرا باید به سمتی پیش برویم که اطلاعات در سازمان به صورت الکترونیک مدیریت شود، به طوری که در حوزه درمان مستقیم و خرید خدمت باید به سمت تجمیع، تحلیل و مدیریت دیتا برویم.

همچنین محمدعلی همتی، معاون درمان سازمان تامین‌اجتماعی در خصوص آخرین روند حذف دفترچه‌های کاغذی در کشور توضیح می‌دهد: «ابتدا هفت استان مجری طرح بودند، پس از آن 12 استان دیگر اضافه شدند و به‌تازگی 13 استان باقی‌مانده نیز حذف دفترچه‌های کاغذی را آغاز کرده‌اند و می‌توان گفت عملا همه کشور درگیر اجرای این برنامه شده است.» پس از تکمیل مرحله حذف دفترچه‌های بیمه در بیمارستان‌ها، صدور کارت هوشمند درمان نیز در دستور کار قرار می‌گیرد.

به گفته معاون درمان سازمان تامین‌اجتماعی، نسخه الکترونیک و حذف دفترچه در مراکز درمانی ملکی از مهم‌ترین برنامه‌های این سازمان است. این برنامه‌ها در راستای اجرای نهضت آی‌تی در سازمان تامین‌اجتماعی در حال اجراست. به قول همتی، «همه ما می‌دانیم که سازمان تامین‌اجتماعی برای یک دهه از قطار فناوری اطلاعات، که با سرعت فراوان در حال حرکت است، جا مانده اما همه باید با تلاش و کوشش فراوان این فاصله را جبران کنیم. سازمان تامین‌اجتماعی همواره در استفاده از فناوری الگو و پیشرو بوده است ولی در دهه گذشته این حوزه بسیار مهم و حساس به فراموشی سپرده شد، با این حال در سه سال گذشته اقداماتی اساسی برای جبران عقب‌افتادگی‌ها انجام شد. مثلا HIS بیمارستانی در سازمان تامین‌اجتماعی به‌روز شده و بستر فعالیت حوزه آی‌تی در تمامی مراکز درمانی اعم از بیمارستان‌ها و مراکز سرپایی سازمان فراهم شده است.» معاون درمان سازمان تامین‌اجتماعی تاکید دارد: «اقدامات این سازمان در استفاده از فناوری اطلاعات درنهایت بایستی منجر به استقرار سلامت الکترونیک شود و در این مسیر پرونده الکترونیک و نسخه الکترونیک، محورهای اصلی فعالیت سازمان در حوزه آی‌تی هستند.» البته علاوه بر این دو برنامه محوری، به گفته همتی در حوزه درمان تامین‌اجتماعی ۲۲ برنامه مبتنی بر استفاده از فناوری اطلاعات در حال اجراست که با تکمیل این برنامه‌ها شاهد تحول اساسی در خدمات درمانی سازمان خواهیم بود.

همتی ابراز امیدواری می‌کند که با تکمیل نهضت آی‌تی در سازمان تامین‌اجتماعی، این سازمان بار دیگر پیشتاز استفاده از فناوری اطلاعات باشد.

مهم‌ترین پروژه‌ فناوری اطلاعات تامین اجتماعی

مدیرکل دفتر راهبری سیستم‌های سازمان تامین‌اجتماعی توضیح می‌دهد که حذف دفترچه درمانی در مراکز درمانی ملکی سازمان تامین‌اجتماعی از مهم‌ترین پروژه‌های حوزه فناوری اطلاعات است که با استفاده از تمامی ظرفیت‌ها و با فراهم شدن همه شرایط فنی و قانونی در حال اجراست.

علی معیری یادآوری می‌کند: «این برنامه از تیرماه امسال از درمانگاه تامین‌اجتماعی آزادی تهران آغاز شد. مجموعه‌های مختلف مرتبط با سازمان تامین‌اجتماعی در اجرای این برنامه همکاری دارند.» او با بیان اینکه این برنامه از یازدهم مردادماه در دو مرکز درمانی ابوریحان و خاندان حکیم تهران توسعه یافت، اظهار می‌کند: «در مرحله بعدی، برنامه حذف دفترچه در مراکز درمانی ملکی در شش استان به اجرا درآمد و سپس در سایر استان‌ها آغاز شد».

دکتر محمدعلی بی‌طرف، مشاور مدیرعامل سازمان تامین‌اجتماعی و مدیر پروژه حذف دفترچه در مراکز درمانی سازمان تامین‌اجتماعی، نیز تاکید دارد: «این پروژه با توجه به تاکید مدیرعامل سازمان تا پایان سال در تمامی استان‌ها به طور کامل به اجرا درمی‌آید و از ابتدای سال آینده از دفترچه‌های بیمه در مراکز درمانی ملکی استفاده نخواهد شد.» وی با بیان اینکه حرکت روبه‌جلوی سازمان تامین‌اجتماعی در استفاده از فناوری اطلاعات کاملا مشهود است، یادآوری می‌کند: «بهینه‌سازی هزینه‌ها و امکان دریافت اطلاعات مناسب و کمک به تصمیم‌گیری صحیح از مهم‌ترین مزایای اجرای این برنامه است».

بی‌طرف با بیان اینکه با بهینه‌سازی فرآیندهای درمانی می‌توانیم از هدررفت منابع مالی و انسانی جلوگیری کنیم، خاطرنشان می‌کند: «با اجرای برنامه‌های سازمان تامین‌اجتماعی در حوزه فناوری اطلاعات امیدواریم به جایی برسیم که تمامی مراکز درمانی بتوانند به پرونده الکترونیک درمانی مراجعه‌کنندگان دسترسی داشته باشند. سازمان نظام پزشکی نیز برای امضای الکترونیک پزشکان همکاری داشته است و تمامی مسائل قانونی را کاملا بررسی کرده‌ایم و مانعی وجود ندارد».

همچنین دکتر محمد جهانگیری، معاون سازمان نظام پزشکی، درخصوص مزایای طرح حذف دفترچه درمانی در مراکز درمانی تاکید دارد: «این اتفاق امری مترقی است. سازمان تامین‌اجتماعی در اجرای این برنامه پیشگام است و ما نیز در این رابطه همکاری کرده‌ایم.» وی ضمن تشکر از سازمان تامین‌اجتماعی بابت اجرای این برنامه، خاطرنشان می‌کند: «موضوع امضای الکترونیک و ثبت‌نام الکترونیک در سازمان نظام پزشکی انجام می‌شود. این کار به بهترین وجه انجام شده و نهایت همکاری را برای موفقیت این برنامه داریم».

منبع : هفته نامه آتیه نو/ سمیرا عظیمی‌نژاد

خداحافظی با دفترچه‌ها

خداحافظی با دفترچه‌ها