تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
تصور اینکه یک کارگر هر لحظه با ورود به محیط کاری ممکن است با اتفاقات و حوادث ناگواری مواجه شود بسیار سخت است، اما این یک واقعیت است، زیرا فضای کسب‌وکار و کارگاه‌های تولیدی و اقتصادی در حدی ایمن نیست که کارگر با مشکل یا چالش حوادث ناشی از کار مواجه نشوند. نکته قابل تحمل اینجاست که از قِبل اینگونه حوادث هزینه‌های هنگفتی به سازمان تامین اجتماعی تحمیل می شود.
به گزارش تأمین 24، کارگران به عنوان اصلی‌ترین بیمه‌پردازان حوزه بیمه‌های اجتماعی هر نوع حادثه‌ای برای آنان در محیط کار محتمل است، به همین واسطه اینگونه حوادث به عنوان یکی از چالش‌های اصلی حوزه امنیت شغلی و سلامت نیروی کار در ایران مطرح است. این حوادث نه تنها زندگی هزاران کارگر و خانواده‌های آنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه بار مالی قابل توجهی نیز بر نظام تأمین اجتماعی کشور تحمیل می‌کند.
بر اساس ماده ۶۰ قانون تأمین اجتماعی، حادثه ناشی از کار به حادثه‌ای اطلاق می‌شود که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه‌شده اتفاق می‌افتد. این تعریف شامل حوادثی که در مسیر رفت و برگشت بیمه‌شده از منزل به محل کار رخ می‌دهد نیز می‌شود. مقصر بودن یا نبودن کارگر در وقوع حادثه، هیچ تأثیری در پذیرش آن به عنوان «حادثه ناشی از کار» ندارد.
بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده، به دلیل ثبت هزاران فقره حادثه ناشی از کار در کشور، از این تعداد نزدیک به 700 تا 800 نفر جان خود را از دست می‌دهند، بیشترین حوادث در بخش‌های صنعت و ساختمان رخ داده است که عمدتاً ناشی از سقوط از ارتفاع، برق‌گرفتگی و گیر کردن در میان ماشین‌آلات بوده است.
تحمیل هزینه‌های قابل توجه به تأمین اجتماعی
یکی از مهمترین خدماتی که سازمان تأمین اجتماعی به افراد حادثه‌دیده تحت پوشش ارائه می‌دهد، پوشش کامل هزینه‌های درمانی است و براساس این تعهد هزینه‌های مربوط به این افراد در مراکز ملکی سازمان به این گروه‌ها ارائه می‌شود. مستمری آسیب‌دیدگی یکی دیگر از این خدمات گسترده سازمان به افراد مصدوم شده در حوادث ناشی از کار است که اگر حادثه منجر به ازکارافتادگی دائم کلی یا جزیی شود، فرد بیمه‌شده مستمری ازکارافتادگی دریافت می‌کند.
علی جهانی، کارشناس بیمه‌های اجتماعی در گفت‌وگو با تأمین 24 در ارتباط با هزینه جبران حوادث کار برای سازمان تأمین اجتماعی گفت: حوادث ناشی از کار و چالش‌های پس از آن برای جامعه کارگری بیمه‌شده تأمین اجتماعی، یکی از موضوعات و سرفصل‌هایی است که سازمان به‌عنوان محور ارائه خدمات و تعهدات خود مورد توجه دارد. از طرفی هزینه‌های قابل‌توجهی در بخش‌های بیمه و درمان به دنبال رخ‌دادن حوادث کار، متوجه این نهاد بیمه‌گر می‌شود.
جهانی ادامه داد: در واقع حوادث کار مسئله‌ای است که در چندین جبهه کاری و در حوزه‌های مختلف خدماتی، تکلیف سازمان تأمین اجتماعی را در این بخش مشخص و کمیت و کیفیت خدمات بیمه و درمان تأمین‌اجتماعی را به جامعه بیمه‌شدگان حادثه دیده در محل کار تبیین می‌کند. در واقع حوادث کار به واسطه آسیب به جامعه کارگری باید ما را بر این دارد تا شکل‌گیری یک سازمان در ارتباط با سلامت نیروی کار و پیشگیری از حوادث شغلی دنبال شود.
وی معتقد است که ما نیازمند ایجاد و راه‌اندازی سازمانی برای فعالیت در حوزه‌های سلامت، ایمنی و حوادث ناشی از کار هستیم. برنامه‌ریزی، سازماندهی، اجرا، عملیات و به تعبیری مدیریت کلان مربوط به حوزه‌های اشاره شده را می‌توان از وظایف ذاتی و تعریف شده این سازمان محسوب کرد. همچنین در قالب فعالیت‌های ماهیتی سازمان مذکور، مسئله آموزش ایمنی و دیگر آموزش‌های مرتبط با فعالیت‌های شغلی گوناگون به‌ویژه شاغلان حوزه صنعت جای می‌گیرد.
پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری
غرامت دستمزد ایام بیماری دیگر خدمات سازمان تأمین اجتماعی به آسیب‌دیدگان حوادث ناشی از کار است که در دوران نقاهت و عدم توانایی کار، سازمان تأمین اجتماعی برای هر فرد غرامت پرداخت می‌کند. البته مستمری بازماندگان نیز در خدمات این سازمان برای این گروه‌ها گنجانده شده که در صورت فوت ناشی از حادثه، همسر، فرزندان و در برخی موارد والدین بیمه‌شده مستمری بازماندگان دریافت خواهند کرد.
کارشناس بیمه‌های اجتماعی، با اشاره به اینکه سازمان تأمین اجتماعی ماهانه میلیاردها تومان در حوزه حوادث ناشی از کار هزینه می‌کند، گفت: ارائه خدمات بیمه‌ای نظیر پرداخت ازکارافتادگی‌های کلی و جزئی، غرامت نقص عضو، غرامت ایام بیماری و همچنین هزینه‌های درمانی برای افراد بیمه‌شده حادثه دیده در محیط کار از جمله این هزینه‌ها به شمار می‌روند.
جهانی اضافه کرد: در تأمین اجتماعی حدود ۱۰ ایستگاه کاری به موضوعات مرتبط با حوادث شغلی و بیماری‌های محیط کار مرتبط است. بخشی از این هزینه‌ها در چارچوب تعهدات بیمه‌ای یا به‌صورت پرداخت‌های یک‌جا برای فرد حادثه‌دیده لحاظ می‌شود یا قالب مستمری دارد. همچنین خدمات درمانی گسترده و قابل‌اعتنایی از سوی سازمان تأمین‌اجتماعی برای بیمه‌شدگان به‌ویژه افراد آسیب‌دیده در محیط کار لحاظ می‌شود.
راهکارهای کلیدی کاهش حوادث
تبعات حوادث ناشی از کار برای فرد آسیب‌دیده و سازمان تأمین اجتماعی جبران برخی چالش‌ها را با سختی روبه رو کرده به همین واسطه باید برای کاهش اینگونه حوادث راهکارهای کلیدی را در همکاری سه‌جانبه میان دولت، کارفرما و کارگر دنبال کرد. البته شاید آموزش مستمر و فرهنگ‌سازی مهمترین رکن اقدامات پیشگیرانه در حوادث ناشی از کار باشد.
ارزیابی مستمر ریسک و شناسایی خطرات یکی دیگر از موضوعات برای کاهش خطرات حوادث ناشی از کار است که در این حوزه کارفرمایان باید به طور منظم محیط کار، ماشین‌آلات و فرآیندها را از نظر خطرات بالقوه بررسی کنند. پس از شناسایی خطرات (مانند احتمال سقوط اجسام، تماس با مواد شیمیایی، حرکت ماشین‌آلات)، باید اقدامات کنترلی مناسبی مانند حذف خطر، جایگزینی، استفاده از محافظ‌های فنی و در نهایت ارائه تجهیزات حفاظت فردی اجرا شود.
حال در مجموع کاهش حوادث ناشی از کار یک فرآیند مستمر است که به (تعهد) مدیریت ارشد، مشارکت فعال کارگران و نظارت مؤثر دولت نیاز دارد. سرمایه‌گذاری در پیشگیری نه تنها از رنج انسانی می‌کاهد، بلکه در بلندمدت با کاهش هزینه‌های درمان و غرامت، برای کارفرما و نظام تأمین اجتماعی به صرفه‌تر است. ایمنی نباید یک هزینه، بلکه یک سرمایه‌گذاری اساسی در بهره‌وری و سرمایه انسانی دانسته شود.
این کارشناس بیمه‌های اجتماعی بیان کرد: در کنار فعالیت‌ها و اقداماتی که سازمان تأمین اجتماعی در ارتباط با پیشگیری از حوادث کار انجام می‌دهد، همه متولیان سلامت، کار، تولید، ایمنی و فعالان حوزه پیشگیری از حوادث کار باید به‌صورت جمعی موضوع مهم و درخور اهمیت رخدادهای ناشی از کار را مورد توجه داشته باشند. نقش‌آفرینی همه بازیگران حوزه‌های اشاره شده، مسئله‌ای است که باید در حوزه پیشگیری از حوادث شغلی مورد توجه و تمرکز قرار گیرد.
او افزود: در حوزه پیشگیری از حوادث کار، نقش اصلی برعهده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. به‌عبارتی در قانون کار برای پیشگیری از حوادث کار، ایمنی کارگاهی، سلامت نیروی کار، بازرسی حوزه کار و استاندادرسازی محیط کار تدابیر ویژه‌ای اندیشیده شده است. در راستای تحقق موارد پیش‌بینی شده در قانون کار، هر یک از بازیگران حوزه کار و تولید نقشی را برعهده دارند. در سازمان تأمین اجتماعی نیز به واسطه حرکت در مسیرهای یادشده و بسیاری بسترهای دیگر، ایستگاه‌های کاری مشترکی با وزارت کار تعریف و دنبال می‌شود.
قوانین مرتبط با حوادث کار
پرداخت هزینه‌های مربوط به درمان و بازتوانی حادثه‌دیدگان، پرداخت غرامت دستمزد دوران بیماری، غرامت نقص عضو، برقراری مستمری از کارافتادگی جزیی و کلی و پرداخت مستمری به بازماندگان حادثه‌دیدگان متوفی از عمده تعهدات سازمان تأمین اجتماعی در قبال کارگران آسیب‌دیده در مواجهه با حوادث ناشی از کار است.
البته بدون لحاظ سابقه بیمه‌پردازی و پس از بیمه‌پردازی افراد، تأمین اجتماعی امکان دریافت خدمات بیمه‌ای و درمانی را در چارچوب قوانین و مقررات برای افراد آسیب‌دیده را فراهم کرده است. به عنوان نمونه پس از حادثه ناشی از کار و با فوت کارگر بدون توجه به مدت زمان پرداخت حق بیمه، بازماندگان این فرد از مستمری تأمین اجتماعی بهره‌مند خواهند شد.
با استناد به مواد ۷۱، ۷۳ و بند ۳ ذیل تبصره ۳ ماده ۸۰ قانون تأمین اجتماعی، این سازمان موظف است، چنانچه بیمه‌شده در اثر حوادث ناشی از کار یا بیماری حرفه‌ای از کارافتاده شود (اعم از کلی یا جزیی) یا فوت کند، بدون درنظر گرفتن مدت سابقه پرداخت حق‌بیمه حسب مورد مستمری مربوطه را برای او یا بازماندگان واجد شرایط برقرار کند.
همچنین به موجب مواد ۵۹، ۶۲، ۶۳ و ۷۴ قانون تأمین اجتماعی در صورت حوادث ناشی از کار و به شرط عدم اشتغال به کار و عدم دریافت مزد یا حقوق، با رعایت شرایط مقرر استحقاق دریافت غرامت دستمزد ایام بیماری و غرامت نقص عضو را نیز خواهند داشت.
خدمات تأمین اجتماعی به حادثه‌دیدگان
این کارشناس بیمه‌های اجتماعی گفت: طبیعتاً هنگام وقوع حوادث ناشی از کار، تأمین اجتماعی به‌عنوان یک سازمان بیمه‌گر اجتماعی از طریق ارائه خدمات و سرویس‌های متنوع به بیمه‌شدگان حادثه دیده و خانواده‌های آنان ایفای نقش می‌کند. این نهاد بیمه‌گر در واقع با رخداد حوادث ناشی از کار، همه خدمات لازم و موردنیاز را به افراد حادثه‌دیده، افراد تبعی و خانواده تحت تکفل آنان ارائه می‌دهد.
وی تأکید کرد: با توجه به اینکه بیشترین تمرکز ارائه خدمات بر پرداخت‌های پس از حوادث کار و انجام تعهدات در قبال جامعه کارگری بیمه‌شده، کارفرمایان و مستمری‌بگیران و مقرری‌بگیران در تعریف وظایف بیمه‌ای، حمایتی و درمانی تأمین‌اجتماعی قرار دارد، ساز و کاری برای پیشگیری از حوادث شغلی در این سازمان تعریف نشده است.
وی بیان کرد: به‌عبارتی تحقق وضعیت قابل قبول در حوزه حوادث کار و کاهش رخدادهای تلخ شغلی، فقط با ایفای نقش همگان امکان‌پذیر خواهد بود. به همین دلیل سازمان تأمین‌اجتماعی حتی با وجود ارائه مجموعه بزرگی از خدمات بیمه‌ای، درمانی، حمایت‌ها و پرداخت‌ها با توجه به ساز و کار اجرایی، قوانین، محدودیت‌ها و موانع پیش رو، اثربخشی کاملی ندارد.
همچنین به استناد ماده ۶۵ قانون تأمین اجتماعی در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات لازم اولیه را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه‌دیده به عمل آورده و مراتب را ظرف سه روز اداری به صورت کتبی به سازمان تامین اجتماعی اعلام کند همچنین در «تبصره یک ماده ۹۵ قانون کار» نیز کارفرما باید همه حوادث ناشی از کار را به صورت کتبی به اطلاع اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی برساند.
به استناد ماده ۶۶ قانون تأمین اجتماعی در صورتی که ثابت شود وقوع حادثه به طور مستقیم ناشی از عدم رعایت مقررات حفاظت فنی و نیز بروز بیماری ناشی از عدم رعایت مقررات بهداشتی و احتیاط لازم از طرف کارفرما یا نمایندگان وی بوده است، سازمان هزینه‌های مربوط به معالجه و غرامت‌ها و مستمری‌ها را پرداخته و طبق ماده ۵۰ این قانون، از کارفرما مطالبه و وصول خواهد کرد.
اگرچه نقش سازمان تأمین اجتماعی در حمایت از قربانیان حوادث کاری حیاتی است، اما کلید حل این معضل، پیشگیری است. سرمایه‌گذاری در فرهنگ‌سازی، آموزش مستمر نیروی کار، نظارت بر اجرای دقیق مقررات ایمنی و استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند سهم بسزایی در کاهش این حوادث تلخ و در نتیجه، کاهش بار مالی بر دوش نظام تأمین اجتماعی داشته باشد.
