تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
صندوق تأمین اجتماعی، در مقایسه با سایر صندوق‌های بازنشستگی، وضعیت بهتری دارد. ورودی‌ها و منابع درآمدی و مالی سازمان تأمین اجتماعی، پایدار و دائمی است و چون دریافت حق بیمه از کارفرمایان و بنگاه‌های اقتصادی، فرآیند همیشگی و پایدار است، ورشکستگی کلی این صندوق، به دور از واقعیت خواهد بود.
در این نوشتار به پرسشی پاسخ گفته‌ایم تا روشن شود چرا انتخاب صندوق تأمین اجتماعی یک انتخاب درست است.
مدت سه‌سال است که در یکی از سازمان‌های دولتی، به‌صورت پیمانی مشغول‌به‌کار هستم و اکنون می‌خواهم رسمی شوم. به ما اجازه داده‌اند که صندوق بازنشستگی خود را شخصاً انتخاب کنیم. عده‌ای می‌گویند صندوق تأمین اجتماعی بهتر است و عده‌ای می‌گویند صندوق بازنشستگی کشوری. در مورد مشکلات و بحران‌های این صندوق‌ها هم حرف‌وحدیث‌هایی هست که من را مردد می‌کند. اکنون سردرگم مانده‌ام و نمی‌دانم کدام‌یک را انتخاب کنم. لازم به یادآوری است که سه‌سال سابقه‌ام، مربوط به صندوق تأمین اجتماعی است.
مستخدمان پیمانی در دستگاه‌های دولتی -به موجب مادۀ ۱۱ آیین‌نامۀ استخدامی پیمانی (مصوب مورخ پنجم شهریور 1368)- از لحاظ تأمین اجتماعی و بازنشستگی، مشمول قانون تأمین اجتماعی هستند و درصورتیکه انتقال وضعیت پیدا کنند و به استخدام رسمی دولت درآیند، می‌توانند مثل قبل، در صندوق تأمین اجتماعی بمانند یا صندوق بازنشستگی کشور را انتخاب کنند. اما نکات مهم در مورد انتخاب صندوق:
۱. قابلیت و ظرفیت صندوق بازنشستگی: توان‌مندی و ظرفیت پذیرش افراد و گروه‌های مختلف برای صندوق‌های بازنشستگی، بسیار مهم است. صندوق تأمین اجتماعی، صندوق آزادی است و انواع گروه‌ها می‌توانند در آن عضویت پیدا کنند و انواع بیمه در آن وجود دارد و درواقع هرکسی که بیمه نیست، می‌تواند از یکی از روش‌های قانونی موجود در این صندوق، برای بیمه‌کردن خود و خانواده‌اش استفاده کند. ولی صندوق بازنشستگی کشوری، یک صندوق انحصاری است که فقط کارکنان دولت می‌توانند در آن عضویت پیدا کنند و چنان‌چه از این صندوق به‌هردلیلی منفک شوند، مجبورند سوابق خود را به صندوق‌های دیگر منتقل کنند که این اقدام نیز مستلزم هزینه زیادی خواهد بود. در مجموع کسانی که تحت پوشش هیچ‌گونه نظام بیمه و تأمین اجتماعی نیستند، می‌توانند در صندوق تأمین اجتماعی عضو شوند. چنین وضعی برای صندوق بازنشستگی کشوری، قابل تصور نیست.
۲. عناوین و آیتم‌های مشمول کسر حق بیمه: در صندوق تأمین اجتماعی و قانون تأمین اجتماعی، آیتم‌های مشمول کسر حق بیمه، از صندوق بازنشستگی کشوری وسیع‌تر و بیشتر است. مثل بن، حق مسکن، اضافه‌کار، انواع پاداش‌های مستمر، حق جذب و.... بنابراین کسانی‌که مشمول قانون تأمین اجتماعی هستند، مبلغ بیش‌تری حق بیمه پرداخت می‌کنند و در نتیجه در زمان بازنشستگی از مستمری بیش‌تری برخوردار می‌شوند. یکی از آیتم‌های مهم در افزایش مستمری، پرداخت حق بیمۀ اضافه‌کاری در زمان اشتغال است. در مقررات تأمین اجتماعی، اضافه کار مشمول کسر حق بیمه است؛ ولی مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری در صندوق بازنشستگی کشوری، اضافه‌کار جزء مزایای مستمر محسوب نشده، در نتیجه مشمول کسورات بیمه‌ای قرار نمی‌گیرد؛ بنابراین پرداخت حق بیمه و متعاقب آن دریافت مستمری در صندوق بازنشستگی کم‌تر خواهد بود. در صندوق تأمین اجتماعی، این موضوع یک برتری از لحاظ دریافت خدمات به‌شمار می‌رود. ممکن است سؤال شود در صندوق تأمین اجتماعی، با توجه به آیتم‌های بیشتر برای پرداخت حق بیمه، رقم حق بیمۀ زیادتری نیز باید پرداخت کنیم که به‌صرفه نیست.
۳. انتقال سابقه بین صندوق‌های بازنشستگی: برای فردی که خواهان انتقال سوابق خود است، هزینۀ قابل‌ملاحظه‌ای در بر خواهد داشت، که این مبلغ یا مابه‌التفاوت را طبق قانون، خود متقاضی باید پرداخت کند. دراین‌حالت، برای کارکنان پیمانی دستگاه‌های دولتی که قطعاً سوابقی در صندوق تأمین اجتماعی دارند و درحال رسمی‌شدن هستند، پذیرش صندوق بازنشستگی کشوری به صرفه نیست؛ چراکه ناچارند سوابق خود را با پرداخت مبلغ قابل ملاحظه‌ای، به صندوق جدید منتقل کنند.
۴. گستره و دامنۀ پوشش بیمه‌ای: هر صندوق تأمین اجتماعی که دارای بیش‌ترین تعداد بیمه‌شده باشد، از ظرفیت و اطمینان بیش‌تری برخوردار است. اصولاً بیمه و تأمین اجتماعی، براساس سیستم مشارکت استوار است و هرچه مشارکت در آن بیشتر باشد، پایدارتر بوده و ضمانت در ارائۀ خدمات آن طولانی‌تر می‌شود. صندوق‌هایی که قابلیت جذب بیشتر بیمه‌شده را دارند، قطعاً بر صندوق‌های کوچک‌تر، ارجح خواهند بود؛ زیرا این وضعیت، ضریب اطمینان در اندوخته‌های اعضا را به مراتب بالاتر خواهد برد.
۵. وضعیت مالی صندوق: این نکته را که صندوق تأمین اجتماعی دارای مشکلات مالی است، نمی‌توان انکار کرد. با توجه به قدمت این صندوق -که بیش از ۸۰ سال است- امکان رسیدن به تنگناهای مالی در هر صندوقی دور از انتظار نخواهد بود. صندوقی که نزدیک به سه‌نسل (هر نسل، سی‌سال) پرداخت مستمری بازنشستگی را پشت سر گذاشته و هنوز سر پا ایستاده، در مجموع صندوق موفقی بوده است؛ آن هم در شرایطی که در سال‌های اخیر، میانگین مدت سابقه در تحقق بازنشستگی بسیار نزول کرده و به زیر بیستسال رسیده است. بحران مالی در صندوق‌های بازنشستگی و تأمین اجتماعی، در کشور همه‌گیر است و مختص به سازمان تأمین اجتماعی نیست. اتفاقا صندوق تأمین اجتماعی، در مقایسه با سایر صندوق‌های بازنشستگی، وضعیت بهتری دارد. اکثر قریببهاتفاق صندوق‌های بازنشستگی در ایران وابستگی کاملی به منابع دولتی دارند. ورودی‌ها و منابع درآمدی و مالی سازمان تأمین اجتماعی، پایدار و دائمی است. اگرچه ممکن است بر اثر رویدادها و شرایط اقتصادی و سیاسی کشور (بیکاری و تحریم، رکود اقتصادی، نوسانات ارز و...) دچار نوساناتی شود، ولی چون دریافت حق بیمه از کارفرمایان و بنگاه‌های اقتصادی در کشور، یک فرآیند همیشگی و پایدار است، ورشکستگی کلی این صندوق، به دور از واقعیت خواهد بود. حسن ختام آنکه تأمین اجتماعی در تمامی کشورها توسط دولت‌ها حمایت و پشتیبانی می‌شود و دولت‌ها موظف به تأمین کسری بودجه این صندوق‌ها هستند؛ و هیچ دولتی نمی‌تواند بر مشکلات صندوق‌های تأمین اجتماعی چشم بپوشد.
