تامین ۲۴/تابستان سال ۹۵ طرح ویژه ایجاد حدود ۷۰ هزار فرصت شغلی در زمینه صنایع دستی در سال‌های ۹۶-۹۵ با حضور معاون اول رئیس‌جمهور و رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی به تصویب رسید. بر اساس طرح تصویبی ۵۰درصد بودجه این طرح توسط بخش‌خصوصی و ۵۰درصد نیز توسط دولت به عنوان تسهیلات تامین می‌شد. باتوجه به سخنان اخیر رئیس سازمان میراث فرهنگی مشخص است همزمان با آغاز برنامه ششم توسعه، وعده این سازمان برای ایجاد این میزان شغل به فراموشی سپرده نشده است.
به باور بسیاری از کارشناسان، صنایع‌دستی برخلاف دیگر صنایع نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه اندکی دارد و در عین حال با همین سرمایه اندک میتوان اشتغال‌زایی کرد. پایدارترین فعالیتی که در سال «اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال» می‌تواند به اشتغال‌زایی منجر شود، فعالیت در حوزه صنایع‌دستی است. عمده تمرکز طرح‌های حمایتی صنایع‌دستی بر مناطق روستایی و شهرهای کمتر توسعه‌یافته است و این طرح‌ها به صورت پایلوت در برخی استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، ایلام و کردستان با هدف ایجاد اشتغال اجرا شده‌اند. در حال حاضر همکاری سازمان میراث‌فرهنگی با مجلس منجر به پیگیری طرح حمایتی صنایع‌دستی شده، طرحی که در مناطق روستایی و شهرهای کمتر توسعه‌یافته اجرا می‌شود. به نظر می‌رسد یکی از علل مهم پیگیری، توسعه و ایجاد طرح‌های حمایتی صنایع‌دستی در مناطق محروم کشور کم‌هزینه بودن اجرای آنهاست. با همکاری بخش‌های دولتی و خصوصی در آن واحد میتوان طرح‌های گسترش صنایع‌دستی را در اقصی‌نقاط کشور اجرا کرد. تنوع در صنایع و هنرهای‌دستی و پراکندگی آن در نقاط مختلف کشور اصلی‌ترین دلیل موفقیت سرمایه‌گذاری در این زمینه برای بخش‌خصوصی است. ساکنان مناطق روستایی معمولا از طریق دامپروری و کشاورزی امرارمعاش می‌کنند اما در پایان فصل برداشت محصولات یا عدم امکان درآمدزایی به واسطه دامپروری هزینه‌های زندگی روستاییان چگونه تامین می‌شود؟ توسعه صنایع‌دستی و صادرات این محصولات سبب می‌شوند که ساکنان مناطق روستایی و شهرهای کوچک در تمام فصول سال راهی برای امرارمعاش خانواده داشته باشند و مردان روستایی نیز همراه با زنان به خلق این آثار هنری روی بیاورند. توسعه صادرت صنایع‌دستی سطح درآمد سرانه‌ملی را افزایش می‌دهد. ترویج استفاده از صنایع‌دستی به‌عنوان آثاری هنری و ملی همزمان با توسعه صادرات این صنایع در گسترش بازار داخلی صنایع‌دستی ایران تاثیرگذار است. در اقصی‌نقاط کشور زنان و مردان هنرمند بسیاری به خلق آثار هنری و دستی مشغولند، بنابراین اجرای طرح‌های حمایتی صنایع‌دستی، نقش موثری در گسترش هنر، تحقق توسعه پایدار و اقتصاد مقاومتی دارد. هدف سازمان میراث فرهنگی ایجاد یک‌میلیون شغل و دستیابی به یک‌‌میلیارد دلار صادرات صنایع‌دستی تا پایان برنامه ششم توسعه است. در حال حاضر صادرات در حوزه صنایع دستی 36درصد افزایش یافته و به مرز 250میلیون دلار نزدیک شده است. در زمینه برگزاری نمایشگاه‌های صنایع‌دستی نیز رشدی 40درصدی را شاهدیم و درآمد حاصل از فروش صنایع دستی در نمایشگاه‌های ملی به سه‌میلیارد تومان رسیده است.
نقش بخش‌خصوصی در توسعه صنایع‌دستی
صادرات در حوزه صنایع‌دستی به دلیل ایجاد ارزش افزوده موجب ارزآوری بیشتر برای کشورمی‌شود. ایجاد اشتغال،مبادلات فرهنگی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها، افزایش تولید ناخالص ملی و... از مهم‌ترین مزیت‌های توسعه صنایع‌دستی است. توسعه عرصه صنایع‌دستی به معنای توسعه و ایجاد رونق در کارگاه‌ها و صنایع کوچک این صنایع است. بر این اساس باید اذعان کرد رونق در بخش صنایع‌دستی به معنای زنده نگه داشتن مهارت‌های بومی کشور است. متاسفانه صادرکنندگان صنایع‌دستی برخی اصول مطرح شده در بازاریابی نوین و راهبردی را نادیده می‌گیرند. برخی کارگاه‌های صنایع‌دستی از وجود افراد متخصص و هنرمند برخوردار نمی‌شوند و نوآوری چندانی نیز در هنگام تولید محصولات خود ندارند. استفاده از مواد اولیه نامرغوب، نبود مراکز اطلاعاتی و عدم انجام تحقیقات بازاریابی، نبود راهبردی مشخص در زمینه صادرات، بسته‌بندی و قیمتگذاری از دیگر مشکلات موجود در برخی کارگاه‌های تولید صنایع‌دستی در کشور است. همچنین از عمده‌ترین محدودیت‌ها در حوزه صنایع‌دستی میتوان به عدم شناخت کافی و مناسب از بازارهای داخلی، جهانی و سلایق مشتریان، عدم تبلیغات و بازاریابی داخلی و خارجی اشاره کرد. صنایع دستی در صورت توسعه می‌تواند شرایط اقتصادی را متحول کند و توسعه صنایع‌دستی با مشارکت بخش‌خصوصی امکانپذیر است. میراث‌فرهنگی به منظور توسعه صنایع‌دستی همکاری‌های لازم را با بخش خصوصی دارد و اگر بخش‌خصوصی در این زمینه برنامه داشته باشد میتوان گام‌های بزرگی را در زمینه رونق صنایع‌دستی در کشور برداشت. احداث بازارچه صنایع دستی یکی از اقدامات مهم بخش‌خصوصی برای رونق و فراهم کردن زیرساختهای مطلوب برای توسعه این صنایع در کشور است.
حضور بین‌المللی صنایع‌دستی ایران
صنایع دستی برای حضور بین‌المللی نیاز به پشتیبانی دولت دارد. سال‌هاست که این صنایع فاقد پشتیبانی دولت‌ها بوده و تنها با تکیه بر تمدن کهن و هنر مردم رشد کرده و راه را ادامه داده اند. تحول در این رشته زمانی امکانپذیر است که بتوانیم بازاری مناسب برای فروش آنها در سطح بین‌المللی پدید آوریم. دولت می‌تواند برای هنرمندان و صنعتگران این عرصه تسهیلات بانکی ویژه‌ای قائل شود و مالیات و عوارض بر مواد اولیه ضروری کارگاه‌های صنایع دستی را کاهش دهد. پشتیبانی از بخش‌های خصوصی برای ایجاد و حضور در بازارهای بین‌المللی، تبلیغ صنایع‌دستی به منظور بازاریابی در ایران و بیرون از کشور، ایجاد امکان بهره‌وری از فناوری روز دنیا در تولیدات صنایع‌دستی با حفظ اصالت‌های هنرملی، حمایت و تشویق بخش‌خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بخش به ویژه برای ایجاد بازارچه‌های صنایع‌دستی، سیاستگذاری در راستای فروش و صادرات کالاها و شرکت در نمایشگاه‌های داخل و بیرون از کشور، از دیگر اقدامات و راهکارهای دولت برای توسعه و گسترش حوزه صنایع‌دستی است.
لزوم همکاری بخش خصوصی برای ایجاد 75هزار شغل
رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «آرمان» با اشاره به لزوم همکاری بخش‌خصوصی با دولت در توسعه حوزه صنایع‌دستی می‌گوید: طرح آغاز شده اشتغال 75هزار نفری صنایع دستی طرحی با تمرکز بر کارگاه‌های کوچک و بزرگ است و سبب اشتغال روستایی و بازاریابی برای صنایع‌دستی در شهرهای بزرگ و کوچک می‌شود. احمد اصغری قاجاری می‌افزاید: سازمان میراث این طرح را در سال اقتصاد مقاومتی به شورای عالی اشتغال ارائه کرد. باتوجه به نامگذاری سال «اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال» توسط مقام معظم رهبری، در صورت تامین اعتبارات لازم برای این طرح و همکاری فراکسیون گردشگری مجلس، سازمانهای مردم‌نهاد و بخش‌خصوصی، دولت می‌تواند به ظرفیت‌های فراوانی در این حوزه دست پیدا کند و در صورت همکاری همه سازمانهای مربوطه حتی امکان ایجاد شغل در میزان بالاتری نیز وجود دارد و افراد بیشتری را میتوان به منظور اشتغال در این حوزه جذب کرد. او می‌افزاید: در حال حاضر نمایشگاه‌های متعددی در حوزه صنایع‌دستی در کشورهای اروپایی برگزار می‌کنیم، در واقع این صنایع از ظرفیت‌های بالایی در زمینه تبلیغ و گسترش در بازارهای جهانی برخوردارند اما باید زیرساختهای لازم برای گسترش حضور ایران در بازارهای جهانی فراهم شود. اطمینان دارم که رئیس سازمان‌میراث فرهنگی به وعده خود در زمینه ایجاد 75هزار شغل جامع عمل می‌پوشاند و اتاق بازرگانی ایران نیز آماده همکاری همه جانبه با این سازمان است. اصغری‌قاجاری خاطرنشان می‌کند: حضور ایران در بازارهای بین‌المللی صنایع‌دستی به دلیل کیفیت بالای تولیدات به ویژه در کشورهای اروپایی تثبیت شده است و یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها برای لزوم سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه است. کشور در سال 95، 237میلیون دلار درآمد از محل فروش صنایع‌دستی داشته است. رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تهران می‌گوید: صنایع دستی ما از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار است و سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان بخشی از بدنه دولت باید زودتر از این به فکر ایجاد اشتغال در این زمینه می‌افتاد. اصغری قاجاری می‌افزاید: در صنعت هتلداری، گردشگری و... آیا زیرساختهای لازم برای جذب‌نیرو فراهم است؟ خیر، فراهم نیست. اما زیرساخت‌ها برای توسعه و ایجاد اشتغال در زمینه صنایع‌دستی بسیار فراهم است. حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی در حوزه صنایع‌دستی، ارائه ظرفیت گردشگری از طریق تبلیغ صنایع دستی، معرفی و شناسایی انواع کالاهای صنایع دستی کشور در سطح داخلی و خارجی، بازدید گردشگران خارجی و داخلی از نمایشگاه‌های صنایع دستی و حضور بخش خصوصی همگام با بخش‌دولتی در اجرای این طرح‌ها، زیرساختهای موردنیاز در حوزه صنایع دستی است که تاحدود زیادی فراهم است. او تاکید می‌کند: اگر معاونت صنایع‌دستی سازمان میراث فرهنگی به لزوم ایجاد 75هزار نفری شغل رسیده است، این کار تنها با کار کارشناسی و استفاده از ظرفیت‌ها و پیشنهادات سازنده بخش‌خصوصی امکانپذیر بوده است. اصغری‌قاجاری در پایان می‌افزاید: از رئیس سازمان میراث فرهنگی درخواست دارم جلساتی را به منظور بررسی راهکارهای موجود برای اجرای این طرح با حضور بخش‌خصوصی، سمن‌های مرتبط و کارآفرینان و پیشکسوتان صنایع دستی برگزار کند. دولت باید با حمایت مالی از فعالیت‌کارگاه‌ها و تزریق سرمایه به بدنه کارگاه‌های تولید صنایع‌دستی و حمایت مالی از صادرکنندگان از بخش خصوصی حمایت کند. خوشبختانه هماهنگی خوبی بین فراکسیون گردشگری مجلس، اتاق بازرگانی ایران و سازمان میراث فرهنگی در دولت یازدهم وجود داشته و در صورت استمرار این هماهنگی ایجاد این میزان شغل امکانپذیر است و گام‌های خوبی را میتوان برداشت.
منبع: آرمان- آرزو ضیایی
