در انتهای سال هستیم و سوالات متعددی در مورد عیدی کارگری و سنوات پایان خدمت به دستمان رسیده که تلاش کرده‌ایم با پاسخ دادن به مهم‌ترین آنها در این شماره به دغدغه‌های مربوط به این موارد که از قضا در اسفندماه فراگیری زیادی هم دارند بپردازیم.
محمد حسین قشقایی
کارشناس تامین اجتماعی
عیدی
تامین24/ مبلغی است که پایان هر سال به‌عنوان پاداش پایان سال به کلیه کارگران تعلق می‌گیرد. بر این اساس به کلیه کسانی که مشمول قانون کار قرار می‌گیرند اعم از اینکه قرارداد آنها دائمی، موقت، ساعتی، پاره‌وقت و... باشد عیدی تعلق می‌گیرد. عیدی کارگری معادل 2 ماه حقوق مبناست به شرطی که از سه برابر حداقل حقوق تجاوز نکند. بر این اساس مزایای رفاهی و انگیزه‌ای از قبیل کمک‌هزینه مسکن، خواربار و کمک عایله‌مندی، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزو مزد ثابت و مبنا محسوب نمی‌شود. عیدی کارگران در سال 95 حداقل یک میلیون و 624 هزار تومان و حداکثر 2 میلیون و 436 هزار تومان است. پرداخت بیش از مبلغ مذکور به موجب قانون مجاز نیست. عیدی به ترتیب و میزانی که ذکر شد به کلیه مشمولان قانون کار که در مراکز خصوصی، شرکت‌ها، کارگاه‌ها و کارخانه‌ها و همچنین دستگاه‌های دولتی شاغل هستند باید پرداخت شود. بنابراین شاغلان بخش کارگری در دستگاه‌های دولتی نیز با توجه به پوشش قانون کار مطابق ضرایب فوق باید عیدی دریافت کنند. کسانی که کمتر از 12 ماه مشغول به کار بوده‌اند به میزان کارکرد محق به دریافت عیدی هستند. مثلا به کسی که 8 ماه در کارگاهی اشتغال داشته است باید معادل هشت دوازدهم عیدی پرداخت شود. عیدی فقط شامل حال کسانی که تا پایان سال کار کرده‌اند نمی‌شود بلکه کارگرانی که قبل از پایان سال از کار منفک شوند باز هم متناسب با میزان کارکرد باید عیدی بگیرند.
سنوات پایان خدمت
یکی از مزایای اجباری که کارفرما در هر حالت موظف به پرداخت آن به کارگر است حق سنوات است. سنوات یا پاداش پایان خدمت مبلغی است که کارگر هنگام فراغت از کار از قبیل بازنشستگی، ازکارافتادگی، فوت و استعفا و... دریافت می‌کند و میزان آن معادل یک ماه آخرین حقوق پایه و مبنای کارگر است. حق سنوات طبق قانون باید هنگام قطع ارتباط کاری پرداخت شود، ولی پرداخت آن قبل از پایان اشتغال نیز منع قانونی ندارد و علی‌الحساب به شمار می‌رود و از مبلغ نهایی هنگام انفکاک خدمت کسر می‌شود. حق سنوات نیز همانند عیدی متناسب با مدت اشتغال قابل پرداخت است و در صورتی که کارگر فوت کند به خانواده وی پرداخت می‌شود. حق سنوات جدا از مبلغی است که سازمان تامین‌اجتماعی برای کارگر و خانواده وی به‌عنوان مستمری در نظر می‌گیرد. میزان حق سنوات نباید از حداقل حقوق کارگری در سال مربوطه کمتر باشد ولی در قانون سقف خاصی برای آن مقرر نشده است.
پرسش و پاسخ
آیا عیدی و سنوات پایان خدمت مشمول کسر حق‌بیمه است؟
عیدی به میزانی که قانون کار تعیین کرده است (تا سه برابر حداقل حقوق) از پرداخت حق‌بیمه معاف است، به شرطی که از یک دوازدهم معافیت سالانه کمتر باشد. از پرداخت مالیات نیز معاف است، ولی اگر از میزانی که قانون کار تعیین کرده بیشتر باشد مشمول 10 درصد مالیات خواهد بود.
من تا بهمن‌ماه جایی کار می‌کردم. قرارداد یک‌ساله داشتم اما خودم کار را ترک کردم و تا آخر قرارداد که آخر امسال بود نماندم. آیا عیدی و سنوات زمان تسویه به من تعلق می‌گیرد؟
عیدی بله، ولی حق سنوات با ترک کار و عدم رعایت ترتیبات استعفا تعلق نمی‌گیرد. ترک کار زمانی است که کارگر بدون اجازه و به‌طور خودسرانه رابطه کاری خود را قطع کند یا از کارفرمای خود مجوز کتبی یا شفاهی بابت مرخصی دریافت نکرده باشد. مراجع حل اختلاف وزارت کار موارد ترک کار را مشمول دریافت حق سنوات نمی‌دانند. همچنین رأی شماره 80/58/93 مورخ 19/6/1380 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری محکومیت کیفری مشمولان قانون کار و عدم اشتغال به خدمت به واسطه تعقیب در مراجع قضایی و یا تحمل مجازات قطعی را از مصادیق ترک کار اعلام کرده است.
کارشناس رادیولوژی هستم که در مطبی خصوصی 5 سال به صورت پورسانت کار کردم و برایم بیمه رد شد. بعد از 5 سال به علت بچه‌دار شدن مجبور به ترک کار شدم. پزشکی که من کارمندش بودم به من حق سنوات نداد و گفت چون پورسانتی هستم به من سنوات تعلق نمی‌گیرد. این کار کارفرما قانونی است یا خیر؟
به کلیه مشمولان قانون کار به نسبت مدت کارکرد حق سنوات تعلق می‌گیرد و نحوه پرداخت حقوق و دستمزد تاثیری در این مقرره ندارد. بنابراین به پورسانتی‌ها نیز حق سنوات باید پرداخت شود.
مدت 13 سال است در شرکتی خارجی مشغول به کار هستم. در قرارداد کاری ما ذکر شده که این شرکت ما را بیمه نمی‌کند، ضمن اینکه مرخصی هم نداریم. هر سال حقوق آن سال را بر 12 تقسیم و به‌عنوان سنوات آن سال به ما پرداخت می‌کنند. آیا این مقدار سنوات به حساب می‌آید؟ یا می‌توانیم برای سنوات و عیدی و... هنگام استعفا شکایت کنیم؟
طبق قوانین و مقررات کار و تامین‌اجتماعی هم مرخصی استحقاقی و هم بیمه کردن کارگران اجباری است و با توافق نیز زایل نمی‌شود. پرداخت سالانه سنوات علی‌الحساب بوده و قابل‌محاسبه در پایان اشتغال خواهد بود. عیدی هم در صورتی که پرداخت نشده باشد قابل‌شکایت در هیئت‌های حل اختلاف است. در صورت شکایت در مورد عیدی و سنوات، کارفرما باید رسید پرداخت مبالغ مذکور را به هیئت‌های حل اختلاف ارائه کند. در غیر این صورت هیئت‌های مذکور رأی به بازپرداخت آن خواهند داد. بنابراین کارفرمایان باید متوجه باشند که حتما در زمان پرداخت عیدی و سنوات به کارگران خود رسید مشخص با امضاء و اثرانگشت اخذ نموده و آنها را نگهداری نمایند تا در مواقع لزوم بتوانند ارائه نمایند.
نحوه محاسبه عیدی و سنوات کارکنان ساعتی و پاره‌وقت چگونه است؟
مأخذ محاسبه حق سنوات و عیدی در مورد کارگران مشمول مقررات مزد ساعتی و پاره‌وقت، میانگین مجموع پرداختی به آنها در آخرین 90 روز کارکرد است.
کسی که پانزده روز در سال مرخصی استعلاجی داشته هنگام تسویه‌حساب به او عیدی، پاداش و سنوات تعلق می‌گیرد یا خیر؟ چه کسی باید آن را پرداخت کند؟
بله، باید توسط کارفرما پرداخت شود. مرخصی استعلاجی همراه با حقوق است. بنابراین مزایای دیگر هم به وی تعلق می‌گیرد.