تامین ۲۴/ براساس آمار این بانک، نرخ تورم تولیدکننده در اولین ماه زمستان یک درصد بوده است. این میزان رشد در مقایسه با ماه آذر یک واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. تحلیلگران با اشاره به نوسان ارزی در آذرماه اعتقاد دارند کاهش شتاب دیماه به‌دلیل مدیریت نوسان ارز در بازار و تخلیه آثار ناشی از آن است. بررسی‌ها نشان می‌دهد شاخص قیمت مصرف‌کننده نیز که تغییرات قیمت برای خانوارها را به تصویر می‌کشد، با اتفاقی مشابه تورم تولیدکننده روبه‌رو بوده است. این شاخص نیز در دیماه افت قابل‌ملاحظه‌ای تجربه کرده است. دلیل انعکاس وضعیت تورم پیش‌نگر (شاخص قیمت تولیدکننده) در نرخ تورم مصرف‌کننده به اشتراک بالای سبد محاسبه هر دو شاخص بازمی‌گردد؛ البته آمار بانک مرکزی پیام دیگری نیز دارد. بر مبنای گزارش این نهاد تورم نقطه‌به‌نقطه تولیدکننده در دیماه به سقف 20 ماهه اخیر خود رسیده است. این شاخص بها در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته، یعنی زمان اجرای بسته تحریک تقاضا، حدود 5/ 8 درصد افزایش یافته است. با توجه به اینکه این شاخص بیانگر قیمت عمده‌فروشی است، این افزایش می‌تواند نویدبخش کاهش عمق و گستره رکود تقاضا در کشور باشد.
جدیدترین گزارش «شاخص بهای تولیدکننده بانک مرکزی» حکایت از افزایش یک درصدی شاخص بهای تولیدکننده در 30 روز ابتدایی زمستان دارد. نرخ تورم ماهانه تولید که مسیر افتان و خیزان به سمت صعود را در آذرماه سال گذشته آغاز کرده بود در دیماه سال جاری در مقایسه با آذرماه گذشته کاهشی معادل یک واحد درصد را تجربه کرد. به‌نظر می‌رسد که روند متفاوت نرخ ارز طی دو ماه یاد شده، یکی از مهم‌ترین عوامل عدم تداوم مسیر رو به رشد نرخ تورم ماهانه تولیدکننده بوده است. از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد که نوسان نرخ ارز در آذرماه اثر مشابهی بر مسیر حرکت تورم ماهانه مصرف‌کننده نیز داشته است. با توجه به درهم تنیدگی این دو متغیر، سیاست‌های اثرگذار بر تورم مصرف‌کننده پس از یک بازه زمانی در تورم مصرف‌کننده منعکس خواهد شد. نوسان ارزی در روزهای پایانی پاییز و تغییرات متغیرهای تورمی در دو ماه اخیر به‌خوبی نشان می‌دهد که نوسانات تا چه میزان بر روند ثبات این دو متغیر تاثیرگذار خواهد بود.
تعدیل شوک ارزی در شاخص تولید
«گزارش شاخص بهای تولیدکننده بانک مرکزی» در دیماه سال جاری منتشر شد. بر این اساس شاخص بهای تولیدکننده در ایران در دیماه 1395 به عدد 233.3 رسیده است. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی تورم ماهانه تولیدکننده در ثلث اول زمستان حدود یک درصد بوده است. بانک مرکزی میزان تغییر ماهانه شاخص قیمت تولیدکننده در آذرماه را معادل 2 درصد گزارش کرده بود. به این ترتیب تورم ماهانه تولیدی طی 30 روز نخست زمستان، کاهشی معادل با حدود یک واحد درصد را تجربه کرده است. به‌نظر می‌رسد که یکی از دلایل اصلی کاهش نرخ تورم ماهانه تولیدکننده، در دیماه در مقایسه با ماه پایانی پاییز روند متفاوت تغییرات نرخ ارز طی این دو ماه باشد. بر مبنای آمارهای موجود، نرخ ارز طی آذر ماه سال جاری در حدود 8 درصد افزایش یافت، این در حالی است که نرخ ارز در دیماه با تزریق محرک‌های تثبیتی تغییر چندانی در مقایسه با ماه گذشته نداشته است. با توجه به ضریب اهمیت متغیر ارزی در قیمت تمام شده بخش بزرگی از کالاها و خدمات، می‌توان گفت روند متفاوت تغییرات این متغیر در دیماه در مقایسه با ماه پیشین یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش تورم ماهانه تولید بوده است. بررسی روند تورم ماهانه تولید از ابتدای سال 1394 نشان می‌دهد که این متغیر پس از طی یک روند رو به نزول در سه فصل ابتدایی سال 1394، در آذرماه سال گذشته یک نقطه عطف را پشت سرگذاشته است و با تغییر روند حرکت در جهت مثبت محور را آغاز کرد و از حدود 1/ 0درصد در آذرماه سال گذشته به حدود 2 درصد در آذرماه سال جدید رسید. روندی که با فرض وجود شرایط با ثبات در نرخ ارز می‌توانست ادامه پیدا کند. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی، مقدار میانگین رشد ماهانه شاخص بهای مصرف‌کننده در یک ساله منتهی به دیماه سال جاری حدود 6/ 0 درصد بوده است.
دو تورم در هم تنیده
«شاخص بهای مصرف‌کننده» و «شاخص بهای تولیدکننده»، دو شاخص مهم قیمتی هستند که به ترتیب افزایش قیمت را در انتها و ابتدای زنجیره عرضه تعیین می‌کنند. کالای تولیدشده پس از طی فرآیندهای مختلف در طول زنجیره عرضه به قیمت مصرف‌کننده عرضه می‌شود؛ بنابراین می‌توان گفت تورم تولیدکننده به‌نوعی یک شاخص پیش‌نگر برای اندازه‌گیری تورم مصرف‌کننده است. بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد حدود 40درصد از اقلام موجود میان دو سبد شاخص قیمت تولیدکننده و مصرف‌کننده کاملاً یکسان است. همبستگی بالای سبد شاخص قیمت تولیدکننده و سبد قیمت مصرف‌کننده باعث افزایش تبعیت تورم مصرف‌کننده از تورم تولیدکننده خواهد شد. از سوی دیگر با افزایش این همبستگی «دیرش» اثر تورم تولیدکننده بر تورم مصرف‌کننده کاهش پیدا خواهد کرد. بررسی روند این متغیر در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد این دو متغیر کاملا هم‌جهت با یکدیگر تغییر کرده‌اند. نرخ ماهیانه تورم مصرف‌کننده در دیماه سال‌جاری با کاهش 4/ 0 واحد درصدی در مقایسه با ماه پیشین به حدود 8/ 0واحد رسیده است و روندی کاملا مشابه با روند تغییر نرخ تورم مصرف‌کننده را طی کرده است. روندی که بخش عمده آن تحت تاثیر نوسان در بازار ارز بوده است.
اگرچه از دید عمومی افزایش تورم اتفاق ناخوشایندی است، اما افزایش تورم تولیدکننده در شرایط فعلی می‌تواند نویدبخش کاهش عمق رکود باشد. از سوی دیگر وجود شکاف بین تورم تولیدکننده و تورم مصرف‌کننده با کاهش حاشیه سود تولید در اقتصاد، انگیزه سرمایه‌گذاری در بخش تولید را کاهش می‌دهد. مقایسه آمارهای تورم ماهیانه مصرف‌کننده و تورم ماهیانه تولیدکننده در یک سال منتهی به دیماه 1395 نشان می‌دهد تا پایان نیمه نخست سال‌جاری نرخ تورم مصرف‌کننده همواره بالاتر از نرخ تورم تولیدکننده بوده است؛ اما پس از تطبیق این دو متغیر در شهریور سال جاری، در 4 ماه منتهی به دیماه نرخ تورم ماهانه تولیدکننده در سطوح بالاتری از نرخ تورم ماهانه مصرف‌کننده قرار گرفت.
قله‌زنی تورم نقطه‌به‌نقطه
بر مبنای گزارش بانک مرکزی، شاخص بهای تولیدکننده در دیماه سال جاری در مقایسه با ماه مشابه سال قبل حدود 5/ 8 درصد افزایش یافته است. بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد نرخ تورم تولیدکننده نقطه‌به‌نقطه در ادامه مسیر رو به صعود خود با افزایش 7/ 2 واحد درصدی در مقایسه با ماه پیشین به قله تورمی خود طی 20 ماه گذشته رسیده است. براساس آمارهای بانک مرکزی نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه تولیدکننده در خرداد سال جاری در ادامه مسیر سراشیبی خود که از فروردین سال گذشته آغاز کرده بود، به کمترین مقدار ثبت شده برای این متغیر طی 3 دهه گذشته رسید. اما با تغییر مسیر این متغیر در تیرماه سال جاری، تورم نقطه‌به‌نقطه تولیدکننده در دیماه سال جاری به سطوح گزارش‌شده پیش از شروع دوران نزول بازگشت. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی رقم گزارش شده برای این متغیر در ماه نخست دیماه سال جاری بیش از دو برابر نرخ میانگین این متغیر در یک سال منتهی به زمان گزارش شده است. با توجه به افزایش مستمر نرخ تورم مصرف‌کننده نقطه‌به‌نقطه می‌توان گفت افزایش تقاضا نیاز تولیدکنندگان به کاهش قیمت برای فروش محصولاتشان را از بین برده است.
کارنامه تورم در 8 گروه تولیدی
براساس اطلاعات بانک مرکزی، در بین گروه‌های 8گانه‌ای که شاخص قیمت تولیدکننده را تشکیل می‌دهد، به جز گروه‌های «کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری» و «حمل و نقل و انبارداری» شاخص قیمت سایر گروه‌ها در دیماه رشد مثبت را تجربه کرده است. بانک مرکزی مقدار تورم ماهانه در این دو گروه را به ترتیب صفر و منفی یک درصد گزارش کرده است. بیشترین رشد شاخص قیمتی در دیماه نیز متعلق به گروه «اطلاعات و ارتباطات» بوده است که در مقایسه با ماه قبل 4/ 4 درصد رشد داشته است. بر مبنای گزارش بانک مرکزی قیمت کارخانه و عمده‌فروشی کالاهای تولید شده در بخش صنعت نیز طی یک ماه منتهی به زمان گزارش شده در حدود 2 درصد افزایش یافته است. بر مبنای بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نرخ تورم ماهانه تولیدکننده در بخش صنعت (ساخت) که از شهریورماه سال گذشته یک روند مستمر رو به نزول را پشت‌سر گذاشته بود، در خردادماه سال جاری نخستین تغییر مثبت را پس از یک دوره افول مستمر تجربه کرد. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد این تغییر روند ادامه‌دار بوده است و طی ماه‌های خرداد تا دی، تورم ماهانه بخش صنعت همواره در سطوح مثبت قرار گرفته است. روندی که در صورت تداوم، حکایت از کاهش عمق و دامنه رکود در کشور دارد.
بر مبنای آمارهای بانک مرکزی، میزان تغییرات شاخص بهای تولیدکننده در دیماه در مقایسه با سال گذشته در تمامی گروه‌ها مثبت بوده است. در این بین بیشترین تورم نقطه‌به‌نقطه مربوط به گروه «بهداشت و مددکاری اجتماعی» بوده است. بر این مبنا قیمت خدمات بهداشتی و مددکاری در شروع زنجیره عرضه، در دیماه سال جاری در مقایسه با دوره مشابه در سال گذشته به‌طور میانگین در حدود 18 درصد افزایش یافته است. شاخص بهای کالاهای ساخته شده در بخش صنعت نیز در دیماه سال جاری در مقایسه با مدت مشابه قبلی در سال 1394 بیش از 10 درصد افزایش یافته است. بر مبنای گزارش بانک مرکزی، کمترین افزایش قیمت در سمت تولیدکننده نیز مربوط به گروه «حمل و نقل و انبارداری» است که در مقایسه با مدت مشابه قبلی افزایش 5 درصدی در شاخص بها را تجربه کرده است. بانک مرکزی میزان تغییرات ماهانه در شاخص بهای تولیدکننده خدمات را حدود منفی 2/ 0 درصد گزارش داده است. بر مبنای این گزارش نرخ تورم تولیدکننده نقطه‌به‌نقطه برای این متغیر در دیماه در حدود 8 درصد بوده‌است.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد
