مهار فقر در دوران سالمندی

تامین ۲۴/ نتیجه تحقیقات روزنامه گاردین نشان می‌دهد، هرچه دولت‌ها در امیدوار کردن سالمندان به زندگی امیدوارتر باشند، تا مانند سال‌های میانسالی برای زندگی انگیزه داشته باشند، و هرچه کمتر فقر را احساس کنند و در جامعه فعال‌تر باشند، آن دولت در ارائه خدمات و امتیازهای بازنشستگی و سالمندی موفق‌تر عمل کرده است.

از آنجایی که سیستم بازنشستگی کشورهای مختلف با هم متفاوت است، سالمندان در هر کشوری از نظر کمی و کیفی سطوح متفاوتی از خدمات را دریافت می‌کنند. درواقع جدا از خانواده و درآمد شخصی، امتیازها و خدماتی که برای سالمندان در نظر گرفته می‌شود نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت زندگی آن‌ها دارد. از همین رو دولت‌ها تلاش می‌کنند نرخ فقر در جامعه سالمند را کاهش دهند و مشارکت اجتماعی آن‌ها را افزایش دهند تا آن‌ها همچنان به زندگی امیدوار باشند و زندگی برای آن‌ها مفهوم خود را از دست ندهد. نتیجه تحقیقات روزنامه گاردین نشان می‌دهد، هرچه دولت‌ها در امیدوار کردن سالمندان به زندگی امیدوارتر باشند، تا مانند سال‌های میانسالی برای زندگی انگیزه داشته باشند، و هرچه کمتر فقر را احساس کنند و در جامعه فعال‌تر باشند، آن دولت در ارائه خدمات و امتیازهای بازنشستگی و سالمندی موفق‌تر عمل کرده است. جای تعجب نیست که بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و ثروتمند اروپایی در صدر فهرست کشورهایی قرار دارند که بهترین کیفیت خدمات‌رسانی به سالمندان و بازنشستگان را دارند.

آلمان، عاقبت‌اندیشی از آغاز جوانی

آلمانی‌ها عادت خوبی دارند و آن اینکه از آغاز جوانی به فکر دوران سالمندی خود هستند. آلمان یکی از برترین سیستم‌های بازنشستگی دنیا را دارد و افراد در تمام سال‌های کاری خود حق‌بیمه و هزینه‌های درمانی را پرداخت می‌کنند و حتی مبلغی از دستمزد آن‌ها بابت بیمه‌های بیکاری کسر می‌شود. برای مثال 5/15 درصد از درآمد ماهانه افراد در کشور آلمان برای هزینه‌های بهداشتی، 3 درصد برای بیمه‌های اشتغال و پرستاری و 9/18 درصد برای بیمه‌های بازنشستگی پرداخت می‌شود که این سهم بین کارگر و کارفرما تقسیم می‌شود. درنتیجه افراد سالمندی که در این کشور زندگی و کار کرده‌اند از سال‌های اولیه کاری خود برای دوران سالمندی و تامین نیازهای این دوره برنامه‌ریزی کرده‌اند و می‌توانند علاوه بر مستمری‌های ماهانه و بیمه‌های درمانی، در مورد نسخه‌های پزشکی و دارو و حتی عینک هم تحت پوشش بیمه‌های بازنشستگی این کشور قرار بگیرند. از زمانی که افراد تحت پوشش بیمه‌های بازنشستگی قرار می‌گیرند پرداخت حق‌بیمه را آغاز می‌کنند و پس از بازنشستگی بین ۵۰ تا ۷۵ درصد از مبلغی را که دولت برای بازنشستگی آن‌ها در نظر گرفته، به صورت دستمزد ماهیانه دریافت می‌کنند و مابقی در قالب هزینه‌های دیگر، ازجمله هزینه‌های بهداشتی و درمانی و دارویی، به آن‌ها پرداخت می‌شود. آمار نشان می‌دهد ۸۵ درصد از افراد شاغل در این کشور تحت پوشش بیمه‌های بازنشستگی دولتی هستند ولی مبلغ حداقل و حداکثری برای پرداخت‌های ماهیانه وجود ندارد و هر فرد بر مبنای دریافتی خود در سال‌های کاری و موقعیت درآمدی و شغلی خود، دریافتی مشخصی دارد. سن عادی بازنشستگی در آلمان برای افرادی که بعد از سال ۱۹۶۴ میلادی متولد شده‌اند برابر با ۶۷ سال است ولی برای زنانی که ماه‌هایی از سال را برای زایمان و نگهداری از فرزند در مرخصی هستند، شرایط خاصی در نظر گرفته می‌شود. گزارش‌های تهیه‌شده توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی نشان می‌دهد بیشترین شکاف پرداختی دستمزدهای بازنشستگی بین زنان و مردان تمامی کشورهای صنعتی، در آلمان دیده می‌شود. متوسط دریافتی ماهیانه مردان در غرب آلمان برابر با هزار و ۵۲ یورو است و مردانی که در ایالت‌های شرقی آلمان زندگی می‌کنند به طور متوسط هزار و 6 یورو (معادل سه‌میلیون و 300هزارتومان) دریافتی در هر ماه دارند. این در حالی است که زنان در غرب آلمان به طور متوسط ۷۰۵ یورو) و در شرق آلمان ۵۲۱ یورو ماهیانه دریافت می‌کنند.

نروژ، تمرکز بر کاهش نرخ فقر سالمندان

ازجمله کشورهای اسکاندیناوی، که سیستم بازنشستگی بسیار توسعه‌یافته‌ای دارد، نروژ است. در سال‌های اخیر به دلیل افزایش متوسط دستمزد بازنشستگان، سطح فقر در میان مستمری‌بگیران این کشور کاهش یافته است. در این کشور سن بازنشستگی رسمی برای زنان و مردان ۶۷ سال است و این قانون از سال ۱۹۷۰ میلادی تاکنون در کشور اجرا شده است. البته این امکان وجود دارد که از ۶۲ سالگی فرد خود را بازنشسته اعلام و از مزایای بازنشستگی استفاده کند ولی به کار تمام‌وقت هم ادامه دهد. اغلب مردم ۶۷سالگی را سن بازنشستگی خود انتخاب می‌کنند. در سال‌های اخیر سیستم بازنشستگی در نروژ تغییر کرده است ولی تا زمانی که سیستم قبلی کاملا از دور خارج شود، هردو سیستم در کشور فعال هستند و مزایای هردو سیستم در اقتصاد کشور مشاهده می‌شود. باید در نظر داشت مبلغی که افراد در طول دوره کاری خود به‌عنوان حق‌بیمه می‌پردازند بسیار زیاد است و حق‌بیمه هم به‌طور افزایشی با ارتقای دستمزد افزایش پیدا می‌کند؛ به همین دلیل صندوق‌های بازنشستگی توانایی مالی لازم برای پرداخت دستمزد مناسب به بازنشستگان این کشور را دارد و نرخ فقر در این کشور بسیار پایین است. عموما کارمندان بالغ بر ۵۰ درصد از درآمدشان را به‌عنوان بیمه بازنشستگی پرداخت می‌کنند ولی بعد از اینکه ۴۰ سال از سال‌های کاری آن‌ها سپری شد، می‌توانند ۶۷ درصد از درآمدشان را بعد از کسر مالیات، به‌عنوان مستمری بازنشستگی دریافت کنند.

البته نروژ هم مانند دیگر کشورهای صنعتی با مشکل افزایش سن و نرخ بازنشستگی روبه‌روست. از آنجا که شمار افرادی که وارد بازار کار می‌شوند کاهشی است و شمار مستمری‌بگیران روند افزایشی دارد، هرساله متوسط پرداختی به بازنشستگان در این کشور کاهش پیدا می‌کند. هم‌اکنون ۷۰ درصد از جمعیت بین ۵۵ تا ۶۴ سال نروژ هنوز بازنشسته نشده‌اند و مشغول به کارند، درحالی‌که به طور متوسط در اروپا ۵۰ درصد افرادی که در این رده سنی قرار دارند کار می‌کنند.

فرانسه، اطمینان خاطر اقتصادی

برخلاف نروژ که در کاهش نرخ فقر سالمندان موفق بوده، فرانسه توانسته میانگین درآمد سالمندان و بازنشستگان را فقط اندکی بالاتر از خط فقر نگه دارد. البته این به این معنا نیست که سالمندان و بازنشستگان در این کشور با مشکل مالی مواجه می‌شوند، زیرا انواع مختلفی از کمک‌های دولتی در دسترس است. سن قانونی بازنشستگی در فرانسه ۶۲ سال است و این سن برای افرادی اعلام شده که بین سال‌های ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۳ میلادی متولد شده‌اند. دستمزد کامل بازنشستگی به افرادی داده می‌شود که بین ۴۰ تا ۴۳ سال در فرانسه کار کرده باشند، اما افرادی که سال‌هایی را برای نگهداری از فرزندشان مرخصی گرفته یا مسئول نگهداری یک فرد ناتوان بوده یا خود با مشکل جسمی مواجه شده‌اند، می‌توانند زمانی که به سن ۶۵ تا ۶۷ سال می‌رسند درخواست بازنشستگی و دستمزد کامل دریافت کنند بدون اینکه به تعداد سال‌های کاری آن‌ها توجهی شود. افرادی که در بخش خصوصی کار می‌کنند، بعد از ۲۵ سال می‌توانند بازنشسته شوند و معادل ۷۵ درصد از درآمد خود را در شش ماه آخر کارشان، به‌عنوان مستمری بازنشستگی دریافت کنند. اما بازنشسته‌ها در فرانسه در صورت تاهل ۱۴ هزار و ۹۰۴ یورو در سال و در صورت تجرد ۹ هزار و ۶۰۰ یورو دستمزد دریافت می‌کنند. این در حالی است که خط فقر برای یک نفر در فرانسه معادل هفت هزار یورو در سال و برای یک خانواده دونفری برابر با ۱۳ هزار یورو در هر سال است. به این ترتیب متوسط درآمد بازنشستگان با خط فقر فاصله قابل قبولی دارد.

منبع: هفته نامه آتیه نو