بازنشستگی و اشتغال مجدد

در بند «15» مادۀ «2» قانون تأمین اجتماعی آمده، بازنشستگی یعنی عدم اشتغال‌به‌کار. بنابراین در مورد بازنشسته‌ای که مشغول‌به‌کار شده نمی‌توان عبارت بازنشسته را اطلاق کرد. به موجب این تعریف سازمان تأمین اجتماعی می‌تواند مستمری بازنشسته‌ای را که مشغول‌به‌کار شده است، قطع کند. قطع مستمری به‌دلیل فوق موجب طرح دعوا در دیوان عدالت اداری شد، که در نهایت رأی وحدت رويۀ شمارۀ «90» مورخ 7 مرداد 1371 هيأت عمومی ديوان عدالت اداری در مورد تعريف حالت بازنشستگی به شرح زیر صادر شد: «عدم اشتغال‌‎به‌كار ثابت در كارگاه مشمول قانون كار در قبال دريافت حقوق يا مزد مستمر طبق ضوابط مقرر در باب حداقل و حداكثر ساعات كار و حقوق يا مزد است كه تعميم و تسری آن به ارائۀ خدمات خاص غيرمستمر در زمان و ساعات محدود با حق‌الزحمۀ معين بر مبنای توافق قوانين و قطع مستمری افراد بازنشسته مشمول قانون مذكور به‌واسطۀ آن ملاک موجهی ندارد.»

هم‌چنین دادنامۀ شمارۀ 170-171 هيأت عمومی ديوان عدالت اداری در این زمینه اشعار می‌دارد: «مراد مقنن از قطع حقوق بازنشستگی شخص بيمه‌شده در صورت اشتغال‌به‌كار پس از بازنشستگی به شرح مقرر در قانون تأمين اجتماعی مصوب 1354 و قانون بازنشستگی پيش از موعد بيمه‌شدگان تأمين اجتماعی مصوب 1367، اشتغال در مشاغل ثابت و مستمر با دريافت حقوق بوده و منصرف از امور محدود و موقت و غيرمستمر است.»

 با توجه به آراء هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در‌این‌‎خصوص که طی چندین سال گذشته صادر شده است اشتغالی که در چارچوب قانون کار شکل بگیرد و دارای همان الزامات و شرایط قانون مذکور از قبیل ساعات کار به میزان مقرر در قانون، حضور کامل در محل کار، حقوق و مزایا و شرایط مشخص در چارچوب قانون کار و... باشد، به‌عنوان اشتغال تلقی شده و سازمان می‌تواند مستمری بازنشسته را قطع کند. مخصوصاً اگر بابت اشتغال حق بیمه نیز به شعب سازمان پرداخت شود، قطع مستمری کاملاً قانونی خواهد بود. در غیر این‌ صورت، اگر کار به‌صورت پاره‌وقت، موقت، مشاوره‌ای و بدون الزامات قانون کار باشد اشتغال محسوب نمی‌شود، زیرا چنین کاری فقط می‌تواند درآمد ناچیزی برای فرد بازنشسته ایجاد کند و کمک‌خرجی برای وی محسوب شده و نمی‌تواند جایگزین حقوق مستمری شود. 

از طرف دیگر، حکم دیگری توسط هیأت عمومی دیوان صادر شده که براساس آن چنان‌چه اشتغال بازنشسته در همان محلی که از طریق آن بازنشسته شده صورت پذیرد، اشتغال مجدد محسوب شده و سازمان می‌تواند حقوق بازنشستگی وی را قطع کند. در‌صورتی‌که اشتغال در کارگاه‌های دیگر باشد قطع مستمری مجاز نبوده و فاقد وجاهت قانونی است.