با افکار منفی کودکانمان چه کنیم؟

تامین ۲۴/ کودکان نگران تخیلات فوق‌العاده واضحی را در ذهنشان پرورش می‌دهند. آنها تصاویری زنده و شفاف از حوادث وحشتناک را در پوشه‌های ذهنی‌شان قرار داده‌اند و با گهگاه بیرون کشیدن آن تصاویر، خود را در معرض فاجعه می‌بینند. تصورات نگران‌کننده‌ای که این کودکان در ذهنشان مجسم می‌کنند، وحشتناک هستند. به همین دلیل کودکان (به‌ویژه دختران) سعی می‌کنند این تصاویر را نادیده بگیرند و در تلاشی که برای انکار این تصورات ذهنی می‌کنند، زمینه را برای ریشه‌دارتر شدن نگرانی در وجودشان فراهم می‌کنند. برخی از این کودکان همیشه با این تصور که اتفاق بدی در حال رخ دادن است درگیرند. آنها «نمی‌توانند نگران نباشند!» و تصور می‌کنند که در نبود نگرانی، احتمال رخ دادن اتفاقات وحشتناک بیشتر می‌شود. درواقع آنها اضطراب و نگرانی را به‌عنوان راهی خیالی برای کنترل جهان بیرون انتخاب می‌کنند. در حالی ‌که این کودکان با صدای بلند می‌گویند «اگر اینطور شود چه؟» والدین با اطمینان پاسخ می‌دهند که «نگران نباش! اتفاقی نمی‌افتد!». والدین تصور می‌کنند با همین یک جمله هراس کودکان را از میان می‌برند، در حالی‌ که بچه‌ها برای رها شدن از نگرانی هرروزه به چیزی فراتر از این جمله نیازمندند. شاید این جمله، تسکین موقتی برای کودکان باشد و چند دقیقه آرامشان کند، اما واقعیت این است که نگرانی بچه‌هایی که با این اماواگرها درگیرند، بعد از مدتی کوتاه با سرعت بیشتری برمی‌گردد. پس چه باید کرد؟ حالا که این جمله اطمینان‌بخش دردی را دوا نمی‌کند، باید کودکان نگران را در این دنیای وحشتناک ذهنی رها کرد؟ قطعا نه! اگر شما هم با کودکی نگران درگیر هستید، به جای دادن اطمینان کلامی به او، راه‌های مقابله با این تصویرهای هراس‌آور ذهنی را یاد بگیرید.

مدیریت نگرانی‌ها

نگرانی کودکان در بسیاری موارد حاصل آموختن این راهکار مقابله با اضطراب است. کودکی که والدینش را نگران یا در شرایط بی‌ثبات دیده، احتمالا میل بیشتری به استفاده از این راهکار دارد. وقتی پدر به خاطر کارش مدام با خودرو سفر می‌کند، مادر از این اتفاق خوشنود نیست و کودک خبر تصادف پدر همکلاسی‌اش را می‌شنود، نگرانی از تکرار این حادثه در خانواده آنها، به ذهنش راه پیدا می‌کند. محققان ثابت کرده‌اند که مادران مضطرب فرزندانی مضطرب دارند و اگر شما، به‌عنوان الگویی که فرزندتان به‌طور خودآگاه و ناخودآگاه رفتارش را تکرار می‌کند، در مدیریت احساسات و هیجاناتتان توانا باشید، احتمال درگیر شدن فرزندتان با افکار هراس‌آلود کمتر می‌شود. برای سرایت کردن نگرانی به فرزندتان نیازی نیست مدام از احتمالات خطرساز با او صحبت کنید. بچه‌ها از همان ماه‌های ابتدای زندگی، هنگام امتحان کردن تجربیات تازه، برای چند ثانیه به مراقبت‌کننده اصلی خود خیره می‌شوند و کودکی که در زمان برداشتن همه این قدم‌ها، چشم‌هایی نگران را مشاهده کرده، در ساختن تصورات تهدیدکننده در ذهنش تواناتر است.

مادرهای نگران، پدرهای کنترل‌گر

مادرانی که همیشه کودکانشان را در معرض تهدید می‌دانند و هراسان برای نجات آنها پیش‌قدم می‌شوند، دنیا را در ذهن فرزند خود مکانی ناایمن معرفی می‌کنند و این تصور را به ذهن کودک راه می‌دهند که بدون وجود یک حامی همیشگی نمی‌توان از پس مواجهه با تهدیدهای بی‌شمار برآمد. از سوی دیگر، به باور محققان، پدران کنترل‌گر هم در ایجاد چنین تصویری در ذهن فرزندانشان سهیم هستند و کودکانی که رابطه‌ای صمیمانه و دوستانه با پدرشان دارند، دنیا را جایی امن‌تر می‌دانند.

تخیلات جایگزین

ایجاد تصویرهای جایگزین ذهنی یکی از راه‌های مقابله با هجوم افکار منفی و هراس‌آور است. برای مثال اگر فرزندتان نگران است که با کوتاه کردن موهایش همه همکلاسی‌ها او را مضحکه کنند، می‌توانید با طرح یک سوالِ باز احتمالات خوش‌آیند را به ذهنش راه دهید. مثلا بگویید: «اگر این کار را نکردند چه؟ فکر می‌کنی آن وقت چه اتفاقی می‌افتد؟» سعی نکنید حرفتان را در دهان فرزندتان بگذارید و به او ثابت کنید که به شکل وسواس‌گونه‌ای نگران است! بلکه به او کمک کنید تصورات جایگزین و خوشایند را در ذهنش ایجاد کند. سوالاتِ باز به کودکتان برای ساختن تصویرهای جایگزین و احتمالا مثبت کمک می‌کند. شمایی که با یک فرزند همیشه نگران درگیر هستید، ممکن است نگران تخیلات مهارناپذیر او باشید. اما به جای نگرانی از درگیری او با تخیلاتش، سعی کنید تصورات خوشایند و مثبتی را به ذهنش راه دهید و به او برای ایجاد جریانی مثبت از تخیلات کمک کنید.

منبع: هفته نامه آتیه نو