رویکرد منطقی تهران، مایه دلگرمی تاجران

تامین ۲۴/واحد اطلاعات اکونومیست در جدیدترین گزارش خود ضمن پیش‌بینی ریسک بخش‌های مختلف اقتصاد ایران در سال ۲۰۱۷، درجه ریسک کلی اقتصاد را B ارزیابی کرد که در سطحی ثابت نسبت به گزارش قبلی این نهاد در خرداد ۹۵ باقی مانده است، اما نسبت به بهمن سال ۹۴ بهبود یک‌پله‌ای رتبه کلی ریسک اقتصاد ایران را نشان می‌دهد.

این در حالی است که برخی معتقدند موسسه‌های اعتبارسنجی مانند واحد اطلاعات اکونومیست یا مودیز و فیتچ باید با توجه به روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ در آمریکا و موضع‌گیری‌های تند او در گزارش‌ها و پیش‌بینی‌های خود تجدیدنظر کنند. فایننشال تایمز در این زمینه نوشت: «حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید و مواضع و اقدامات تند وی در قبال ایران می‌تواند موجب افزایش عدم قطعیت تصمیم‌گیری برخی سرمایه‌گذاران غربی در مورد سرمایه‌گذاری در بازار ایران شده و کمی هم تجار ایرانی را ناگزیر ساخته تا با احتیاط بیشتری با غربی‌ها دادوستد کنند.»

با این‌حال بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نیز با توجه به لغو تحریم‌ها و جذب سرمایه‌های خارجی گزارش‌های نسبتا امیدوارکننده‌ای در مورد اقتصاد ایران منتشر کرده بودند. آنها با این پیش‌فرض که میزان قابل‌قبولی سرمایه‌گذاری خارجی در ایران انجام شود و اصلاحات ساختاری و مبارزه با فساد اقتصادی ادامه یابد، از رشد اقتصادی ایران خبر داده بودند. اما در مدت کوتاهی که دولت ترامپ آغاز به کار کرده است، چشم‌انداز ورود سرمایه‌های خارجی به ایران کمی به نسبت این پیش‌بینی‌ها تحت تاثیر هیاهو و جو افراطی فعلی قرار گرفته است. بدون ریسک ترامپ و با توجه به پیش‌بینی‌های واحد اطلاعات اکونومیست، اقتصاد ایران لقب چالاک‌ترین اقتصاد منطقه را به خود اختصاص داده است.

ارزیابی ریسک این نهاد بر اساس دو معیار عددی و حروفی ارائه می‌شود. مقیاس معیار عددی بین صفر تا 100 است که با افزایش عدد، مقدار ریسک نیز افزایش می‌یابد. همچنین در معیار حروفی 10 دسته‌بندی وجود دارد: نخست رتبه AAA است که بیانگر بهترین حالت ریسک است. به همین ترتیب رتبه AA نشان‌دهنده جایگاه دوم، رتبه A نشان‌دهنده جایگاه سوم، رتبه BBB نشان‌دهنده جایگاه چهارم، رتبه BB نشان‌دهنده جایگاه پنجم، رتبه B نشان‌دهنده جایگاه ششم، رتبه CCC نشان‌دهنده جایگاه هفتم، رتبه CC جایگاه هشتم، رتبه C جایگاه نهم و رتبه D نشان‌دهنده جایگاه دهم است.

فایننشال تایمز در توصیف شرایط کنونی اقتصاد ایران در مقابل جذب سرمایه‌های خارجی از قول یک فعال اقتصادی می‌نویسد: «به قدرت رسیدن ترامپ مانند یک ترمز ناگهانی روی چرخ خودرویی است که به‌تازگی و به‌آهستگی حرکت خود را آغاز کرده است.»

در صورتی که موضع‌گیری‌های ترامپ تنها به لفاظی و سخنرانی‌های آتشین محدود باشد و عملی نشود، می‌توان امیدوار بود که دست‌کم بخشی از پیش‌بینی‌های واحد اطلاعات اکونومیست به وقوع بپیوندد. به گزارش پیش‌بینی جهانی «واحد اطلاعات اکونومیست»، ایران «چالاک‌ترین» اقتصاد را در میان اقتصاد کشورهای ناحیه «منا» (کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا) طی سال‌های 2017 تا 2021 خواهد داشت. بر این اساس عملکرد چشمگیر اقتصاد ایران بخش زیادی از رشد اقتصادی این منطقه را تشکیل خواهد داد. بر اساس پیش‌بینی‌های اکونومیست و با فرض اینکه تعلیق تحریم‌ها همچنان پابرجا باقی خواهد ماند، اقتصاد ایران در بازه سال‌های 2017 تا 2030 به‌طور میانگین رشد اقتصادی 2/4 درصد را تجربه خواهد کرد. همچنین نرخ رشد اقتصادی ایران در چشم‌انداز بلندمدت و برای بازه زمانی 2031 تا 2050 حدود 6/ 2 درصد پیش‌بینی شده است.

به گزارش واحد اطلاعات اکونومیست، ریسک بدهی‌های دولت شرایط چندان بدی ندارد. این در حالی است که به دنبال برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی که باعث افزایش صادرات نفت و جریان ورودی سرمایه‌های خارجی، کاهش سطح بدهی‌های خارجی و فراهم شدن دسترسی به منابع مالی بین‌المللی خواهد شد، به نظر می‌رسد ریسک بدهی‌های دولت روندی رو به بهبود داشته باشد. تحت تاثیر همین عوامل، ریسک بدهی‌های دولت که در گزارش قبلی این نهاد در سطح B قرار داشت، در گزارش جدید به سطح BBارتقا یافته است.

اما در مورد بازار ارز شرایط به گونه‌ای دیگر است. اطمینان نداشتن درخصوص یکسان‌سازی نرخ ارز بازار و نرخ ارز رسمی و همچنین احتمال وضع تحریم‌های جدید از سوی دولت ترامپ، باعث تحمیل ریسک به این بخش از اقتصاد ایران شده است. بنابراین با توجه به توازن اثرات مثبت و منفی، «واحد اطلاعات اکونومیست» در گزارش جدید خود ریسک ارزی ایران را بدون تغییر نسبت به گزارش قبلی خود در سطح B ثابت نگه داشته است.

این در شرایطی است که به گزارش واحد اطلاعات اکونومیست، پایه ضعیف دارایی‌های بانکی و حجم زیاد وام‌های معوق (گرچه در حال کاهش هستند) ریسک قابل‌توجهی را به بخش بانکی ایران تحمیل کرده است. بانک‌های غربی همچنان از تعامل با ایران خودداری می‌کنند. درنتیجه در گزارشی که «اکونومیست» منتشر کرده یکی از پرریسک‌ترین بخش‌های اقتصادی ایران، بخش بانکی معرفی شده است که نمره ریسکی معادل CCC دارد. البته این نمره نسبت به گزارش قبلی (گزارش ژوئن 2016) بدون تغییر مانده است. برخی معتقدند در صورت اعمال تحریم‌های آمریکا علیه بانک‌های چینی دارای مراوده مالی با ایران، ریسک بخش بانکی در ایران بیشتر نیز خواهد شد.

همچنین ادامه وابستگی اقتصاد ایران به منابع نفتی و نوسان‌های قیمتی بازار نفت موجب شده است ریسک ساختار اقتصادی ایران از نگاه واحد اطلاعات اکونومیست بدون تغییر نسبت به گزارش قبلی در مقدار B ثابت باقی بماند.

البته این گزارش با نگاه واقع‌بینانه‌ای نسبت به سیاست‌های احتمالی ترامپ تنظیم شده است. حامیان واقع‌بینی در مورد آینده اقتصاد ایران بر این باورند که نباید تهدید ترامپ را بیش از حد جدی گرفت. به گزارش فایننشال تایمز، موضع‌گیری اخیر مقامات ایرانی حاکی از آن است که آنها به دنبال مقابله و ایجاد فضای پرتنش نیستند و این موضوعی دلگرم‌کننده برای تاجران است. واقعیت دیگری که مایه تسلی تجار است این است که قرارداد 6/16 میلیارد دلاری ایران با شرکت بوئینگ همچنان طبق برنامه به پیش می‌رود. پنج روز قبل از مراسم تحلیف ترامپ، ایران اولین هواپیمای مسافربری خریداری‌شده از ایرباس را تحویل گرفت. از سوی دیگر هیچ نشانه‌ای از اینکه شرکت‌های فرانسوی نظیر ایرباس و پژو برای تجدیدنظر در قراردادهای خود با ایران تحت فشار قرار گرفته‌اند دیده نمی‌شود، اما شرکت توتال اخیرا اعلام کرده که تصمیم نهایی خود در مورد سرمایه‌گذاری در ایران را منوط به تصمیم ترامپ در مورد تمدید معافیت ایران از تحریم‌های آمریکا کرده است.