راهنمای گردشگری یا تورلیدر؛ این اصطلاح حداقل یک دهه است که در ادبیات جامعه گردشگری ایران ایجاد شده و استفاده می‌شود. اگر زمانی صرفا مهارتی بود که هرازچندگاهی از آن استفاده می‌شد، در حال حاضر مهارتی برای به دست آوردن شغلی دائمی است. شغلی به نام «تورلیدری».
تامین۲۴/ البته باید توجه داشت که این شغل با تورگردانی متفاوت است، چون تورگردان کسی است که در دفاتر خدمات مسافرتی مستقر یا استخدام می‌شود و خدمات متفاوتی مانند طراحی تور و... را ارائه می‌دهد و با مفهوم راهنمای گردشگری متفاوت است. آتیه‌نو در گفت‌وگو با آرش نورآقایی، کارشناس حوزه گردشگری، به چم‌وخم مسیر تورلیدر شدن پرداخته است. شغلی که در عین سختی شیرین است و خوش‌آب‌و‌رنگ و از این رو بسیاری از جوانان را جذب می‌کند. خصوصا که این روزها با گشایشی که در فضای اقتصادی کشور و رفع تحریم‌ها اتفاق افتاده، میزبان توریست‌های بیشتری هستیم و نیازمند تولیدرهای بیشتری هم. با این گزارش همراه شوید تا در مورد شغل راهنمایی تور، مهارت‌هایی که باید برای یک راهنمای تور خوب بودن آموخت و دیگر جوانب آن بیشتر بدانید.
آموزش‌ها و هزینه‌ها
برای کسب مهارت‌های راهنمای گردشگری باید به مراکز دارای مجوز مراجعه شود. مراکزی که مجوز فعالیت خود را از سازمان میراث فرهنگی دریافت می‌کنند که کارت‌های تورلیدرها را هم درنهایت با برگزاری آزمون جامع کشوری صادر می‌کنند. در حال حاضر در سطح کشور آموزشگاه‌هایی برای یادگیری و آموختن مهارت‌های تورلیدری وجود دارد. آموزشگاه‌هایی که این مهارت را در سه دسته ژئوتوریسم، اکوتوریسم و ایران‌گردی و جهانگردی ارائه می‌کنند. طبق جستجوی خبرنگار آتیه‌نو، هرکدام از این دوره‌ها در بازه زمانی بین 6 تا 9 ماه آموزش داده می‌شوند. شرایط لازم برای حضور در این کلاس‌ها داشتن حداقل مدرک لیسانس است. همچنین تسلط به یکی از زبان‌های خارجی نیز در این شغل دارای اهمیت بسیار و هزینه‌های هر دوره بین 900 تا 950 هزار تومان است. امتحان نهایی و دریافت کارت تورلیدری نیز منوط به حضور در آزمون جامعی است که سازمان میراث فرهنگی دوبار در سال یعنی در ماه‌های بهمن و مرداد برگزار می‌کند.
اوج و فرود درآمدزایی راهنمایان تور
«اساسا گردشگری صنعتی تفریحی است که تحت تاثیر آب‌وهوا قرار دارد. همین امر در مورد ایران هم صدق می‌کند. ما در ایران دو فصل کاری داریم که یکی را به‌اصطلاح high season یا فصل پرمسافر می‌گوییم، لذا باید گفت کسانی که در تور خروجی کار می‌کنند، یک نوع فصل پرمسافر دارند و کسانی که در ایران فعالیت می‌کنند یا کسانی که تنها در تور ورودی کار می‌کنند نوع دیگری.» نورآقایی با بیان این جملات در ادامه و در مورد شیوه‌های درآمدزایی تورلیدرها می‌گوید: «اگر راهنمای گردشگری در هر سه بعد فعالیت کند و در کار خود نیز مهارت بالایی داشته باشد، تقریبا می‌تواند به درآمد قابل‌توجهی برسد؛ ولی افرادی نیز هستند که فقط در تور خروجی کار می‌کنند که فصل آن برای ما عید و تابستان است، بعضی هم در تور ورودی کار می‌کنند که بیشتر در فصل بهار و پاییز رونق دارد. افرادی که در داخل ایران راهنمای تورهای ایرانی می‌شوند نیز آخر هفته‌ها و عید و تابستان بیشتر مشغول می‌شوند؛ ولی اگر تورلیدری به هر سه نوع بپردازد، می‌تواند نتایج بهتری بگیرد که البته این امر هم بستگی به مهارت فرد دارد و اینکه تا چه حد توانسته خود را در این شغل ثابت کند تا دفاتر خدمات مسافرتی بتوانند از او استفاده کنند و برای برگزاری تورها او را به خدمت بگیرند.» وی در ادامه می‌افزاید: «میانگین درآمد این شغل چندان مشخص نیست، قیمتی که روی آن توافق نسبی شده برای یک راهنمای گردشگری روزی 192 هزار تومان است که البته این قیمت در نوسان است و احتمال دارد برخی از راهنماها کمتر یا بیشتر بگیرند یا دفاتر مسافرتی آن را قبول نداشته باشند و تغییرش دهند. هنوز برای تعیین کف حقوق این شغل توافق کاملی صورت نگرفته است، چراکه متغیرهای زیادی در این میان وجود دارد؛ مثلا کسی که به زبان ژاپنی مسلط است، که جزو زبان‌های خاص محسوب می‌شود، دستمزد بسیار متفاوتی نسبت به یک راهنمای فارسی‌زبان دریافت می‌کند. بنابراین حتی می‌توان گفت درآمد تورلیدرها بین 2 تا 15 میلیون تومان در ماه می‌تواند در نوسان باشد اما این دریافتی‌ها قطعی نیست و همانطور که اشاره کردم تحت تاثیر عوامل و متغیرهای زیادی است».
انواع راهنمایی‌ها
نورآقایی در مورد تنوع آموزش‌های موجود در حوزه راهنمایی گردشگری می‌گوید: «در ایران دو گروه راهنمای تور وجود دارد؛ کسانی که راهنمای گردشگری تورهای فرهنگی می‌شوند و افرادی که راهنمای گردشگری تورهای طبیعت‌گردی هستند. افراد علاقه‌مند نیز برای یافتن مهارت‌های مذکور باید به موسساتی که زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری قرار دارند و مجوز این کار را گرفته‌اند، رجوع کنند و بعد از گذراندن دوره‌های لازم در این موسسات، امتحان بدهند و در صورت قبولی نیز باید تعیین صلاحیت شوند. سرانجام بعد از گذراندن پروسه‌های مذکور، لوح و کارتی دریافت می‌کنند که این کارت مجوز همراهی این افراد با تورهای گردشگری است.» وی اضافه می‌کند: «اگر افراد قصد همراهی با تورهای خارجی را نیز دارند، باید به یک زبان خارجی مسلط باشند که این زبان می‌تواند عربی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی، چینی و... باشد.» نورآقایی در ادامه در مورد انواع تورهای موجود می‌گوید: «راهنمایی در زمینه گردشگری، چه در بعد فرهنگی و چه در بعد طبیعت‌گردی، در سه نوع فعالیت خلاصه می‌شود: یکی تورهای خارجی است یعنی گردشگرانی که از خارج به ایران می‌آیند، دیگری تورهای خروجی از ایران است یعنی ایرانی‌هایی که به خارج از کشور می‌روند و نمونه دیگر هم تورهایی است که ایرانی‌ها در ایران سفر می‌کنند که این سه نوع تور در هردو بعد فرهنگی و طبیعت‌گردی صدق می‌کنند.» وی همچنین از محبوبیت روبه‌ازدیاد این شغل می‌گوید: «راهنمای گردشگری شغلی است که این روزها محبوبیت زیادی پیدا کرده و بیشتر نیز خانم‌ها و جوانان به آن گرایش دارند، چون علاوه‌بر سواد و دانش و مطالعه، مهارت‌های رفتاری ویژه‌ای را می‌طلبد. رونق گردشگری نیز در این گرایش بی‌تاثیر نیست و این مسئله در افزایش تعداد افرادی که به آموزشگاه‌ها مراجعه می‌کنند نیز دیده می‌شود. ضمن اینکه تعداد آموزشگاه‌ها نیز روبه‌ازدیاد است که این موارد می‌توانند نشان‌دهنده افزایش محبوبیت این شغل در جامعه باشند».
ثبات شغلی راهنماها در گرو رونق گردشگری
این تورلیدر باسابقه کشورمان از دفاتر خدمات مسافرتی به‌عنوان مراکزی یاد می‌کند که راهنماهای تور به صورت پروژه‌ای با آن‌ها همکاری می‌کنند و اضافه می‌کند: «بعضی از تورلیدرها هم به استخدام یک آژانس مسافرتی درمی‌آیند که البته این امر خیلی محدود است. به‌طور کلی این شغل شغلی آزاد است، یعنی هم راهنمای گردشگری و هم دفاتر مسافرتی در انجام فعالیت خود آزاد هستند. دفاتر آزادند که از چه تورلیدری استفاده کنند و راهنماها نیز آزادند که با چه آژانسی همکاری کنند.» وی همچنین اضافه می‌کند: «ثابت یا متغیر بودن شغل راهنمای گردشگری به رونق گردشگری مربوط می‌شود، اینکه ما بتوانیم گردشگری را رونق دهیم و امیدوار باشیم که شغل راهنمای گردشگری به‌عنوان شغلی ثابت در نظر گرفته شود. بنابراین آمار کارشناسی‌شده قابل استنادی که نشان دهد چند درصد از افراد این شغل را به‌عنوان شغل ثابت خود انتخاب کرده‌اند وجود ندارد، اما هستند افرادی که فقط از این شغل ارتزاق می‌کنند و براساس این شغل برای زندگی‌شان برنامه‌ریزی کرده‌اند. خیلی‌ها هم چنین حالتی ندارند و فقط در فصل‌های پرمسافرت به این شغل می‌پردازند و در کنار آن کار تحقیق و یا تدریس انجام می‌دهند و یا مشاغل
دیگری دارند».
آنچه آموزش داده می‌شود
مفاد درس‌ها و آموزش‌هایی که تورلیدرها با آن‌ها آشنا می‌شوند نیز از دیگر مواردی است که نورآقایی با ما در میان گذاشت. وی در این مورد می‌گوید: «هزینه‌هایی که پرداخت می‌شود مواردی از این دست را در برمی‌گیرد: خرید جزوه‌ها، کتاب‌ها، حضور اساتید و دروس تئوری و دروس عملی. دروسی که در این مراکز تدریس می‌شوند نیز قابل‌توجه هستند، مثلا در بعد فرهنگی افراد با میراث فرهنگی و خود صنعت گردشگری آشنا می‌شوند، کمک‌های اولیه را آموزش می‌بینند، زبان انگلیسی تخصصی درباره آن رشته را می‌خوانند، آشنایی با موزه‌ها، درس‌های مربوط به معماری و از این قبیل را نیز می‌گذرانند».
منبع : هفته نامه آتیه نو / طلا غلامی