مهارت را میتوان به دل طبیعت برد. میتوان پهنه دشت را کرد محل کسبوکار و نیروی کارت هم زنبورها باشند. از همانهایی که تمام فصول سال بیهیچ شکایتی یکسره کار میکنند. نتیجه هم ظاهرا مثبت است. هم سودی به صاحب کار میرسد و هم کام کارکنانش حسابی شیرین است.
تامین 24 / صحبت از شغل زنبورداری است، شغلی که با مهارتهای نهچندان پیچیدهای آموخته میشود و میتوان از این راه درآمد قابلتوجهی کسب کرد. ایران به دلیل چهارفصل بودن آبوهوایش شرایط بسیار مساعدی برای پرورش زنبورعسل دارد. «آتیهنو» در این شماره در گفتوگو با محمدعلی شاددل، از پرورشدهندگان باسابقه زنبورعسل کشورمان، به بررسی شغل زنبورداری پرداخته است.
محصولی نو با ارزش میلیونی
شاید در نگاه نخست تنها محصولی که از زنبورداری به ذهن بیاید، عسل باشد اما محصولاتی چون گرده گل، موم، بره موم و ژل رویال از دیگر محصولات کندوداری محسوب میشوند که اتفاقا درآمد قابلتوجهی را هم نصیب صاحبان این شغل میکند.
محصولاتی مانند ژل رویال با تکنولوژی مدرنتر و روشهای نوین تولید میشوند و حتی آموزشهای جداگانهای دارند. در بازار امروز هر کیلو ژل رویال تا 5 میلیون تومان به فروش میرسد و هر کندو حتی قابلیت تولید تا 15 کیلو ژل رویال را دارد. محمدعلی شاددل از سال 1364 کارش را شروع کرده و در خراسان شمالی زنبورداری میکند. شاددل بازار زنبورداری را بازار مناسبی میداند.
البته معتقد است که نگاه تکمحصولی باید از روی این حرفه برداشته شود و برنامههایی برای استفادههای دیگر از سایر محصولاتی که میتوان از زنبورداری به دست آورد، در دستور کار مسئولان قرار بگیرد. وی تولید گرده و ژل موم و برهموم را از مهمترین تولیدات در این زمینه میداند که میتواند زمینههای صادراتی هم داشته باشد. این تولیدکننده همچنین اشاره میکند که کشور چین با دستیابی به روش نوین تولید ژل رویال سالانه از هر کندوی عسلی که در کشورش وجود دارد، بین 10 تا 15 کیلو ژل رویال که خاصیت درمانی دارد، برداشت میکند. وی اضافه میکند که ارزش پولی صادرات ژل رویال چین به اندازه ارزش پولی برخی فراوردههای نفتی ایران است.
شاددل در مورد چگونگی یادگیری تولید این ژل به آتیهنو میگوید: «اتحادیه مرکزی زنبورداری ایران با همکاری مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی دورههای آموزشی در این ارتباط برگزار میکند و شیوههای به دستآوری چنین محصولی را آموزش میدهد.» شاددل همچنین اضافه میکند که در ایران هم این آموزشها موثر بوده و کندوداران درصدد به دست آوردن این محصول هستند. نخستین کسی که این کار را کرد از هر کندو یک کیلو ژل به دست آورد. افراد دیگری هم تولیداتی در این زمینه داشتهاند و به رکورد هر کندو دو کیلو رسیدهاند. به طور کلی در چند ماهی که از سال 95 میگذرد، ژل رویالی به ارزش بیش از یک میلیارد تومان در ایران تولید شده است.
شاددل در مورد این مسئله که از هر کندو چندبار در سال میتوان عسل و ژل رویال برداشت کرد، میگوید: «از اوایل اسفند تا آخر شهریورماه زمانی است که میتوان عسل و ژل برداشت کرد.» وی همچنین اشارهای دارد به چگونگی دریافت مجوزهای این شغل و میگوید: «مجوز کار را با گذراندن دورههای تعاونیها و اتحادیههای هر استان و امور دام جهاد کشاورزی استانها میگیرند».
کمبود نیروی متخصص ، معضل تولید کنندگان عسل
محمدعلی شاددل میگوید: «اگر جنبههای سودآوری بازار عسل بهخوبی نمایان شود، جوانان بسیاری به این شغل راغب میشوند و برای آموزش مهارت کندوداری و پرورش زنبور داوطلب میشوند.
چون در حال حاضر حتی کارگر ماهر کم داریم و نبود چنین افرادی کار را با وقفه مواجه میکند.» وی اضافه میکند: «با همین وضعیت و بدون نیروی متخصص مورد نیاز دهها کیلو گرده تولید کردهام و اگر تنها 5 نیروی ماهر داشته باشم، سالی یک میلیارد تومان ژل رویال تولید میکنم و حتی در این زمینه میتوانم تعهد بدهم».
شاددل میگوید: «کسانی که میخواهند وارد این حرفه شوند باید دورههای آموزشی سازمان فنیوحرفهای، دورههای آموزشی امور دام استانها و دورههایی را که اتحادیههای زنبورداری برگزار میکنند، بگذراند. حتی کسانی که به صورت کار و دانش در رشته زنبورداری تحصیل میکنند برای ادامه آموزشها باید در محل زنبورداری حضور یابند و به صورت عملی هم تجربه کسب کنند. چون در این شغل حتی حملونقل زنبور هم مهارت ویژهای میخواهد.
همچنین تولید ژل رویال و... به نیروی متخصص ماهر و دارای مهارت نیاز دارد. بنابراین باید برنامه جامعی برای آموزش و مهارتهای عملی جوانان در نظر بگیریم چون این حوزه ظرفیتهای بسیار گستردهای برای ایجاد اشتغال و درآمدزایی دارد که تاکنون نادیده گرفته شده و پنهان مانده است».
سرمایه اولیه و درآمدهای زنبورداری
اما سرمایه اولیه برای حضور در شغل زنبورداری چقدر باید باشد؟ شاددل در این باره میگوید: «افرادی که دورههای آموزشی را فراگرفتهاند و به صورت تجربی در کنار کندوداران حضور داشتهاند میتوانند با سرمایه 100 میلیون تومانی شروع کنند. این سرمایهگذاری ثابت هر سال تا 70 میلیون تومان برایشان درآمد به همراه دارد که تا 25 میلیون تومان سود خالص سالانه آنهاست.
البته این سود تنها مربوط به تولید عسل است و سایر محصولات درآمدهای بیشتری را نصیب زنبورداران میکند.» وی اضافه میکند: «این هزینه صرف خرید زنبور، خرید موم، ساخت کندوها و تغذیه آنها میشود. بخشی از این سرمایهگذاری برمیگردد و چندین سال دوام دارد مانند هزینهای که صرف ساخت کندوها میشود که تا 4 سال دوام دارند».
این زنبوردار باتجربه شروع این کار را با 5 کندو هم میسر میداند اما شروع با 20 کندو را بسیار عالی توصیف میکند. همچنین میگوید: «زنبورها را از روی کندو خریداری میکنند و باید از کسانی آنها را بخرید که بهداشت را رعایت میکنند و همه جوانب را میشناسند. قیمت هر کندو تا 200 هزار تومان است و هر شانی تا 2 هزار زنبور دارد و هر کندو تا 10 شان را در خود جای میدهد. یعنی هر کندو حدود 20 هزار زنبور دارد.»
شاددل در ادامه به سایر فواید زنبورداری اشاره میکند و میگوید: «یکی از مهمترین این فواید مربوط به گردهافشانی زنبورهاست که مراتع را حفظ میکند. این امر اینقدر مهم است که کشوری مانند آمریکا برای هر کندو 300 دلار حق مرتعداری به زنبورداران میپردازد».
آموزش های کندو داری
فضای بازار عسل ایران بسیار شیرین به نظر میآید و انگار موقعیت خوبی برای راهاندازی کسبوکار است. شاددل در پاسخ به این پرسش که جوانانی که میخواهند وارد بازار کار عسل شوند به چه سرمایهای نیاز دارند و سازوکار حضور در این بازار چگونه است، میگوید: «زنبورداری شغلی است که با سرمایه کم آغاز میشود و سوددهی بالایی دارد. بنابراین برای جوانانی که سرمایه اندکی دارند و توان راهاندازی تولیدیهای بزرگ را ندارند، حضور در این شغل فرصت مناسبی است.
از طرفی در سالهای اخیر مسائلی که ما چند دهه پیش با آن دستبهگریبان بودیم، دیده نمیشود. مثلا مبارزه با آفاتی چون کنه و بیماریهای ناشناخته همیشه هزینه و زمان زیادی از ما میگرفت و گاه تا 50 درصد کلونیها را از بین میبرد. اما امروز میتوان با علم روز زنبورداری وارد بازار شد و موانعی برای بروز چنین مشکلاتی ایجاد کرد. درواقع در آغاز کار، فرد باید روشهای نوین مبارزه با این آفات را بشناسد تا ریسک سرمایهگذاریاش را کاهش دهد. مثلا داروهای بیولوژیکی و ارگانیک را بشناسد تا عسلی بدون سم و داروهای آنتیبیوتیک تولید کند. همچنین آموزش روشهای نوین فروش و بازاریابی برای این شغل بسیار ضروری است. چون عسل محصولی است که بازار جهانی بسیار مساعدی دارد و عسل ایرانی خریداران دائمی به خود میبیند».
کوچ کندوها
برای زنبورداری زمین خاصی لازم نیست؛ چون کندوها کوچ میکنند. به این صورت که کوچ زمستانه و بهاره دارند. زمستان که میشود کندوها یا همان کلونیها را به قشلاق میبرند.
شاددل اضافه میکند: «مناطقی از دشتستان بوشهر محل کوچ زمستانی زنبورهای من است. کندوها را در دشت مستقر میکنیم و از آنها نگهداری میکنیم. اما اگر کسی بخواهد پرورش ملکه داشته باشد، باید فضای محصوری با ابعاد مشخص در اختیار داشته باشد. به طور کلی عسل ایران، عسل ارتفاعات و مراتع است و به عسل طبیعی در جهان مشهور است. ارتفاعات و مراتع هم جزو منابع ملی محسوب میشوند و هر شخص دارای مجوزی میتواند از آنها استفاده کند. مثلا ما برای تولید زنبور ملکه به استانهای جنوبی میرویم چون ملکههایی که در بوشهر و هرمزگان پرورش داده میشوند از کیفیت بسیار بالاتری برخوردارند و دلیل این امر هم تغذیه زنبورها از درخت صدر و میوه کنار است. تا جایی که عسل کنار مرغوبترین عسل ایران به شمار میشود. درواقع کوچ بخشی از شغل زنبورداری است. هرجا که مراتع باشند باید زنبورها را به آنجا ببریم.»
شاددل همچنین اضافه میکند: «کشورهای اروپایی و آمریکایی کشتهای مجتمع دارند و قیمت عسلشان پایین است، اما در ایران چون عسل محصول کوهستان و مراتع است و در این مناطق پوشش گیاهی مرغوب است و گیاهان دارویی هم فراوان است و زنبورها بهخوبی شناساییشان میکنند، قیمت عسل ایران در بازار جهانی بالاست که مزیت رقابتی مهمی به شمار میرود. به این صورت که قیمت هر کیلو عسل اروپایی و آمریکایی در بازار جهانی سه تا چهار دلار است اما قیمت هر کیلو عسل ایرانی تا 30 دلار است».
منبع : هفته نامه آتیه نو
آموزش زنبورداریتامین ۲۴زنبورداریسرمایه زنبورداریکندوهای اشتغالزا