فقر، بخش مغفول در احیای بافتهای فرسوده

غلامرضا خراسانی
تأمین ??/ هر چیزی را زیربنایی است و زیربنای بافتهای فرسوده، «فقر» است. علیرغم برنامه‌های مناسبی که برای احیای بافت های فرسوده توسط زیرمجموعه‌های وزارت راه و شهرسازی در دست اجراست، تاکنون برنامه‌های چندان موفقی برای رفع فقر ساکنان بافت های فرسوده و حاشیه نشینان انجام نشده است.
تداوم این وضعیت در بهترین حالت (که اجرای برنامه‌های نوسازی بافت های ناپایدار شهری و روستایی است) منجر به سکونت افراد فقیر و آسیب دیده در خانه‌ها و محلات نوسازی شده خواهد بود.
دامگاهی به نام فقر هر چند در تشریح وضعیت فقر و نابرابری در جامعه ما نظرات و دیدگاه‌های متفاوتی مطرح است اما از دید وزیری که حوزه وظایف و مسئولیت‌هایش رفاه و اشتغال است، هم اکنون در کشور ? نوع فقر داریم: «در حوزه‌های سلامت، خوراک، مسکن، سواد و معیشت دچار فقر هستیم و می‌توان فقر ششم را نیز با عنوان تهدید عدم امنیت در آینده به این دسته از فقر‌ها افزود».
دکتر علی ربیعی که خود پژوهشگر و نویسنده حوزه جامعه‌شناسی سیاسی و اقتصادی است و سمت مشاور اجتماعی رئیس جمهور را نیز در سابقه دارد می‌گوید: بعد از انقلاب در کشور اقدامات و فعالیت های متعددی برای رفع فقر انجام شد، اما با وجود تلاش های فراوان، همچنان عده‌ای از مردم در فقر بسر می‌برند و با سفره‌های خالی روبرو هستند.
وی اجرای طرح مسکن اجتماعی و اصلاح شیوه اجرای هدفمندی یارانه‌ها را از برنامه‌های حوزه رفاه در جامعه معرفی می‌کند و امیدوار است با کمک قانون جامع ساختار نظام رفاه و تأمین اجتماعی و بودجه رفاهی کشور که در مقایسه بودجه کل کشور قابل توجه است؛ برنامه‌های توانمندسازی افراد، رفع نابرابری و پیشگیری از ورود افراد به دام فقر مورد توجه قرار گیرد.
عزم دولت برای بافت‌های نابسامان بنا به آمارهای رسمی، هم اکنون حدود ?? میلیون نفر ساکن بافت‌های نابسامان و سکونتگاه‌های غیررسمی هستند که ناایمن و ناپایدار بودن ساختمان های آن و برخورداری از پایین‌ترین حد کمیت و کیفیت خدمات، ساکنان این بافت‌ها را با مخاطرات زیادی روبه‌رو کرده ‌است. خدمات شهری و رفاهی در مساحت بسیار زیادی از مناطق مسکونی کشور که به عنوان بافت‌های فرسوده شناخته می‌شوند قابل قبول و در حد استاندارد نیست.
همین موضوع باعث شد تا دولت یازدهم اعطای وام برای نوسازی این بافت‌ها را با جدیت پیگیری کرده و از سوی دیگر با یافتن راهکارهای قانونی، برای املاک فاقد سند مالکیت در محدوده زمینهای دولتی و نیز بافتهای فرسوده، سند مالکیت رسمی صادر کند تا ساکنان این اراضی بتوانند امور دریافت تسهلات و نیز نوسازی و بهسازی واحدهای خود را از طریق شهرداری و نظام بانکی کشور پیگیری کنند.
عزم جدی دولت برای نوسازی بافتهای فرسوده موجب شد تا سال گذشته مصوب شود برای ساخت مسکن ارزان قیمت و نوسازی بافتهای فرسوده، سالانه ??? هزار فقره تسهیلات مسکن ارزان ??، ?? و ?? میلیون تومانی اختصاص یابد. دولت همچنین برای تسهیل ساخت مسکن اجتماعی در بافتهای فرسوده ???? میلیارد تومان هم یارانه جهت ?? درصد سود متعارف بانکی این وام‌ها در نظر گرفت.
در این خصوص گفتنی است شرکت عمران و بهسازی شهری ایران در طول یکسال اخیر حدود ??? هزار فقره تسهیلات نوسازی پرداخت کرده است.
به گفته محمد سعید ایزدی، مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، علیرغم اینکه در طول سال‌های ?? تا ?? روند نوسازی بافت‌های فرسوده کند و به مرور زمان متوقف شد، ولی از آنجا که نوسازی بافت‌های فرسوده متقاضیان را توانمند کرده است، سایر متقاضیان تشویق به نوسازی شده‌اند.
از سوی دیگر، با امضای تفاهم نامه‌ای بین دو ارگان از زیرمجموعه‌های وزارت راه و شهرسازی و با امضای دو معاون وزیر، برای املاک فاقد سند مالکیت در محدوده زمینهای دولتی و نیز بافتهای فرسوده، سند مالکیت رسمی صادر خواهد شد.
این امر موجب خواهد شد تا ساکنان مناطق بافتهای فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی، بتوانند از تسهیلات مذکور برای نوسازی و بهسازی واحدهای خود بهره‌مند شوند.
به گفته سیدمحمد پژمان، رئیس سازمان ملی زمین و مسکن: «سنددار کردن واحدهای مسکونی در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد کلیدی‌ترین موضوع نوسازی و تشویق مردم برای ورود به نوسازی و بازسازی بافت‌های فرسوده است. در کنار این موضوع ارتقای کیفیت زندگی برای ساکنان بافت‌های فرسوده می‌تواند به ایجاد وضعیت مطلوب به بافت‌های فرسوده کمک کند و حتی امکان بارگذاری‌های بیشتر به نفع ساکنان بافت‌های فرسوده فراهم کند».
غفلت از توانمندسازی حاشیه نشینان وزیر کار و رفاه اجتماعی از توانمندسازی فقرا سخن می‌گوید، اینکه «قانون جامع ساختار نظام رفاه و تأمین اجتماعی» وجود دارد و همه برنامه‌های این حوزه باید متناسب با این قانون سامان یابد تا در جامعه اثرگذار باشد. اما سوال این است که تا کنون چه برنامه‌های منسجمی بر اساس این قانون تدوین و اجرا شده است؟
خوشبختانه امسال به پیشنهاد ستاد برنامه ششم توسعه کشور، در لایحه پیشنهادی به دولت، تشکیل ستاد عالی توانمندسازی فقرا و محرومین به ریاست معاون اول رئیس جمهور پیش بینی شده است.
در لایحه پیشنهادی برنامه ششم توسعه به دولت آمده است: در اجرای توانمندسازی و خوداتکایی اقشار گروه‌های محروم و تحقق توسعه پایدار و همچنین تاکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم درآمد و متوسط در سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی در سال اول برنامه ششم توسعه، ستاد عالی توانمندسازی فقرا و محرومین به ریاست معاون اول رئیس جمهور و دبیری رئیس سازمان (مدیریت) برای سیاستگذاری، هماهنگی، ایجاد وحدت، تجهیز و هدفمندکردن منابع دولتی و غیردولتی، تصویب برنامه‌ها، نظارت، پایش اقدامات و نیز مدیریت پیشگیرانه پیامدهای سیاست‌های کلان بر مناطق و خانوارهای فقیر و محروم و تصویب سندهای پشتیبان اجرایی برنامه‌ها تشکیل می‌شود.
ترکیب اعضاء، شرح وظایف تفصیلی، مسئولیت‌ها، اختیارات ستاد عالی بر اساس آیین نامه‌ای خواهد بود که در شش ماه اول برنامه ششم به تصویب هیات وزیران می‌رسد. مصوبات ستاد عالی برای تمامی دستگاه‌های اجرایی لازم الاجراست.
موخره لازمه مصون سازی ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت های فرسوده در برابر مشکلات روانی و اجتماعی، مقتدرسازی اقتصادی و فقرزدایی است. اما این بافت‌ها نیز به نوبه خود به دلیل فقر امکانات و منابع از سویی و فقدان حیات اجتماعی و اقتصادی، جذابیت لازم را برای ورود سرمایه‌گذاران حوزه بخش خصوصی ندارند.
از این رو لازم است از باب اهداف عالیه حکومتی و برقراری عدالت اجتماعی، برنامه‌های تشویقی مشخصی برای ورود سرمایه‌گذاران به این مناطق ایجاد شود. در این خصوص همراهی نهادهای مرتبط دولتی و به ‌ویژه وزارت کار و رفاه اجتماعی و وزارت راه و شهرسازی از اهمیت خاصی برخوردار است.
در غیر این صورت، به صرف نوسازی کالبدی بافتهای فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی، بدون تغییر اقتصادی و محتوایی ساکنان آن، همچنان اقشار فقیر و آسیب دیده را خواهیم داشت و تجربه ثابت کرده است برای تبدیل خانه‌های نوساز به وضعیت سابق زمان زیادی نیاز نیست!

فقر، بخش مغفول در احیای بافتهای فرسوده

پربازدیدترین‌ها

آخرین خبرها