تامین ۲۴
پایگاه خبری رفاه و تأمین اجتماعی
افزایش آمار طلاق‌های صوری نشان می‌دهد، این پدیده به یکی از تهدیدهای جدی برای ثبات مالی صندوق‌های بازنشستگی، به‌ویژه سازمان تأمین اجتماعی تبدیل شده است. حال باید راهکارهایی برای جلوگیری از اینگونه طلاق‌ها با هدف ممانعت از تضعیف مالی بیشتر صندوق‌ها پیدا کرد تا همچنان ناترازی در منابع و مصارف این صندوق‌ها به حد بحرانی نرسد.
به گزارش تأمین 24، بازنشستگی زودهنگام با طلاقی دروغین به نوعی خیانت به صندوق‌های بازنشستگی محسوب می‌شود زیرا به واسطه همین بازنشستگی یک قرارداد به نام طلاق صوری بین برخی از افراد مشمول در صندوق‌ها به ویژه سازمان تأمین اجتماعی صورت می‌گیرد و از طرفی دیگر منابع سازمان را با روند افزایشی روبه‌رو می‌کند.
شاید این موضوع غیرقابل تصور باشد که برخی پس از بازنشستگی با یک طلاق صوری یک عمر برای خودشان مستمری از صندوق‌های بازنشستگی دریافت می‌کنند. این موضوع را می‌توان نقشه‌ای جدید برای استفاده از منابع سازمان تأمین اجتماعی محسوب کرد اگرچه همه نیک می‌دانند که طلاق‌های صوری مهمترین تهدید برای صندوق‌ها به شمار می‌رود.
این نوع طلاق‌ها یکی از بحران‌های جدید تأمین اجتماعی است و به طور یقین تاثیر طلاق‌های صوری بر صندوق‌های بازنشستگی به خوبی نمایان است و باید به نوعی مانع جدی برای اینگونه طلاق‌ها ایجاد کرد تا امروز بخشی از منابع و فردا بخش مصارف سازمان با بحران مواجه نشود.
محمدعلی جنانی، کارشناس بیمه‌های اجتماعی در این باره گفت: طلاق‌های صوری نتیجه نامساعد و سوءاستفاده از قانون حمایت از خانواده است که براساس آن فرزندان اناث تا مادامی که شغل و همسر نداشته باشند می‌توانند از مستمری پدر خود استفاده کنند که شخصاً با این فرایند مخالف هستم زیرا این یک نگاه جنسیتی است.
جنانی در گفت‌وگو با تأمین 24 افزود: به عنوان نمونه بانویی که اگر شغل و همسر نداشته باشد تا زمانی که زنده است می‌تواند از مستمری پدر خود استفاده کند اما این در حالی است که جمعیت کثیری از جامعه را زنان شاغل تشکیل می‌دهند. یعنی فرصت‌های جدی برای اشتغال بانوان فراهم است.
وی ادامه داد: اگه قرار باشد چنین قوانینی برای بانوان امکان اجرایی شدن داشته باشد، بنابراین زمانی که یک مرد هم شغل خودش را از دست بدهد باید بتواند از مستمری پدرش استفاده کند. حال که بانوان هم تمایل فراوانی به اشتغال در فضاهای کسب‌وکار و حوزه اشتغال دارند. باید اینگونه حمایت‌ها از آنان دیگر صورت نگیرد.
به گفته وی، برخی از قوانین برای سال‌های بسیار دور بوده زمانی که از نظر جمعیتی بسیاری از بانوان از هیچ فرصت برابری برای اشتغال برخوردار نبودند و از طرفی دیگر اغلب زنان در خانه بودند اما در حال حاضر وضعیت به شدت تغییر کرده و وضعیت اشتغال مناسب برای بسیاری از بانوان فراهم است.
سوءاستفاده با طلاق صوری
طلاق صوری به مواردی اطلاق می‌شود که زوجین به‌صورت واقعی زندگی مشترک خود را ترک نکرده‌اند اما به دلایلی مانند فرار از مسئولیت‌های مالی، دریافت امتیازات خاص همچون سرپرستی برای فرزند خود برای فرار از خدمت سربازی با بازنشستگی زودهنگام، حکم طلاق را از دادگاه دریافت می‌کنند.
در این طرح، معمولاً بانوان با استفاده از شرط وکالت در طلاق، خود را مطلقه اعلام می‌کنند تا همسران آنان بتوانند با استناد به موارد قانونی خود را بازنشسته کنند و از طرفی دیگر بانوان بتوانند تا زمان زنده ماندن از مستمری سازمان تإمین اجتماعی بهره‌مند شوند.
کارشناس بیمه‌های اجتماعی با اشاره به اینکه در آن زمان اینگونه نگاه‌ها به نوعی با نگاه جنسیتی وجود داشت اما در حال حاضر وضعیت بسیار تغییر کرده است، اظهار کرد: اما امروزه بسیاری از بانوان پابه‌پای مردان بیرون از منزل فعالیت‌های حوزه کسب‌وکار را به عهده دارند و در چنین شرایطی باید بجای استفاده از برخی موضوعات همچون طلاق‌های صوری باید به داد صندوق‌های بازنشستگی رسید.
جنانی معتقد است که باید اینگونه موضوعات نادرست را مدیریت کرد و برای تعدیل آنها برنامه‌ریزی درست کرد، زیرا چه دلیلی دارد که یک مرد در بستر بیماری که نفس‌های آخر را می‌کشد با یک دختر جوان در قالب عقد صوری ازدواج کند و با تشکیل پرونده مستمری برای آنها دوباره باز شده و تا ده‌ها سال دیگر مستمری به این خانم پرداخت شود.
مدیرکل سابق امور مستمری‌های سازمان تأمین اجتماعی اضافه کرد: طبیعتاً این نوع برنامه‌ها تراز نظام دریافت و پرداخت را به هم می‌زند و سازمان تأمین اجتماعی را با مشکلات جدی مواجه می‌کند، به همین واسطه معتقدم که باید کار کارشناسی روی این زمینه‌های به نوعی تخلف و غیرقانونی انجام شود. اینگونه اقدامات علاوه بر فشار بر قشر کارآفرین، افزایش میزان مصارف، تلاش بیش از اندازه کارکنان سازمان برای رشد منابع وصولی و به نوعی باید مدیریت مصرف، ناترازی به شکل مستحکم‌تری از بین برده شود.
تأثیرات منفی طلاق صوری بر تأمین اجتماعی
هرگونه برنامه غیرقانونی می‌تواند تأثیرات منفی بر روند فعالیت‌های صندوق‌های بازنشستگی همچون تأمین اجتماعی داشته باشد که از مهمترین تأثیرات می‌توان به تشدید کسری بودجه، کاهش درآمدهای وصولی از حق‌بیمه‌ها، افزایش بار تعهدات، تبعیض و بی‌عدالتی و تضعیف اعتماد عمومی اشاره کرد.
سازمان تأمین اجتماعی در سال‌های اخیر به دلیل برخی قوانین تحمیلی با کسری بودجه ساختاری مواجه شده است. خروج زودهنگام و غیرواقعی نیروهای کار از چرخه تولید و پرداخت مستمری به آنان به‌جای دریافت حق بیمه، این کسری را به‌طور تصاعدی افزایش می‌دهد. حال چنین موضوعاتی نیز بر مشکلات این سازمان می‌افزاید.
یکی از دیگر موضوعات مطرح درباره اجرای طلاق‌های صوری کاهش درآمدهای حاصل از حق‌بیمه‌های وصولی در سازمان تأمین اجتماعی است زیرا هر فردی که زودتر بازنشسته شود، سال‌های کمتری حق‌بیمه پرداخت می‌کند و در عوض، سال‌های بیشتری مستمری دریافت می‌کند. این امر توازن محاسبات بیمه‌ای سازمان را به هم می‌زند.
همچنین سازمان تأمین اجتماعی در چنین شرایطی ناچار است برای مدت طولانی‌تری به افرادی که به‌صورت غیرواقعی و زودهنگام وارد شده‌اند، مستمری پرداخت کند. این امر بار تعهدات بلندمدت صندوق را سنگین‌تر می‌کند. طلاق صوری نوعی کلاهبرداری از صندوق عمومی محسوب می‌شود که منافع تمامی مستمری‌بگیران واقعی را به خطر می‌اندازد. افرادی که صادقانه حق‌بیمه پرداخت می‌کنند، در آینده با مشکلاتی مانند کاهش میزان مستمری یا سخت‌گیری در ارائه خدمات مواجه خواهند شد.
تضعیف اعتماد عمومی نیز یکی دیگر از تأثیرات منفی طلاق‌های صوری بر سازمان تأمین اجتماعی به شمار می‌رود، زیرا رواج چنین روش‌های غیرقانونی، اعتماد عمومی به انصاف و کارایی سیستم بازنشستگی را خدشه‌دار می‌کند و مشروعیت سازمان‌های متولی را زیر سؤال می‌برد. تنها مسیر پیش‌روی می‌تواند ممانعت از اینگونه طلاق‌ها باشد.
اگرچه سازمان تأمین اجتماعی با همکاری دیگر نهادها برای جلوگیری از اینگونه طلاق‌های صوری برنامه‌ریزی داشته است، اما به نظر می‌رسد باید نظارت‌ها بر این مسأله از سوی متولیان بیشتر باشد تا بحران‌ها در صندوق‌های بازنشستگی بیشتر نشود، از طرفی دیگر سازمان تأمین اجتماعی نیز پس از محرز شدن تخلفات و شناسایی این گروه‌ها نسبت به قطع مستمری این افراد اقدام می‌کند.
جنانی ادامه داد: طلاق‌های صوری علاوه بر اینکه بر منابع و مصارف سازمان تأمین اجتماعی تأثیر منفی دارند، در رشد مصارف سازمان بسیار موثر است. این نوع طلاق‌ها از جنبه‌های مختلف به پیکره جامعه و صندوق‌های بازنشستگی لطمه وارد می‌کند، زیرا به دلیل یک قانون، تبعات این شاخص موجب بروز نابهنجاری در اجتماع شده است.
این کارشناس بیمه‌های اجتماعی گفت: بسیاری از این موارد در حال حاضر طلاق واقعی نیست بلکه سوءاستفاده برای دریافت مستمری برای برخی بانوان غیرشاغل است زیرا پس از سال‌ها زندگی در کنار هم، طلاق می‌گیرند تا از این مزیت‌های سازمان تأمین اجتماعی استفاده کنند.
وی بیان کرد: این نوع طلاق‌های صوری و به نوعی سوءاستفاده از قانون باعث می‌شود که زن و شوهری که سال‌ها با هم زندگی کردند برای بهره‌گیری از یک امتیاز کشور دست به چنین کاری بزنند و به نوعی آمارهای صوری ایجاد کنند و در نهایت علاوه بر ضرر به سازمان تأمین اجتماعی، میزان مصارف آن را تا سال‌های سال با رشد مواجه کنند.
جنانی افزود: باید این فعالیت‌های غیرقانونی مهندسی مجدد شود زیرا این طرح‌های صوری با توجه به نگاه جنسیتی، حتی ممکن است تبعات دیگری را برای سازمان به دنبال داشته باشد. اینکه حتی به نوه فرزند خدماتی از سوی تأمین اجتماعی ارائه می‌شود ممکن است این گروه‌ها را نیز در آینده به عنوان مشمولان این قوانین تحمیلی مدنظر داشته باشند.
وی معتقد است که این برنامه‌ها هزینه‌های سازمان تأمین اجتماعی را به شدت افزایش می‌دهد، اگر حاکمیت به این موضوع رسیده که به این افراد کمک کند چرا باید از منابع سازمان استفاده شود. این اقدامات بر پیکره تأمین اجتماعی ضرر خواهد زد زیرا در حال حاضر بزرگترین سازمان بیمه‌گر با تعهدات بسیار سنگین، مجبور به پذیرش بسیاری از این قوانین تحمیلی هم شده است.
کارشناس بیمه‌های اجتماعی گفت: باید به شیوه‌ای با این سازمان تأمین اجتماعی برخورد شود که علاوه بر ذخیره‌سازی منابع و اجرای تعهدات سنگین در قبال مستمری‌بگیران و بازنشستگان، اندوخته مناسبی برای نسل آینده در این صندوق بین‌نسلی ایجاد شود.
پدیده طلاق صوری برای بازنشستگی زودهنگام، همانند یک بحران است که به تدریج بنیان مالی صندوق‌های بازنشستگی را بر هم می‌زند. مقابله با این چالش، تنها از طریق اصلاح قوانین، نظارت هوشمند و افزایش فرهنگ بیمه‌پذیری در جامعه ممکن خواهد بود. ادامه این روند می‌تواند امنیت مالی میلیون‌ها بازنشسته واقعی را در آینده‌ای نه‌چندان دور به شدت تهدید کند.
