تغذیه سالم در ماه رمضان

تامین۲۴/گرچه پرهیز از خوردن و آشامیدن برای زمانی نزدیک به 16 ساعت در خردادماه برای بسیاری از روزه‌داران مفهومی جز عمل کردن به یکی از واجبات دینی ندارد، اما نباید فراموش کنیم که اصل اساسی روزه‌داری، جدا از جنبه معنوی آن بر حفظ سلامت استوار است. به بیان دیگر، انجام این فریضه نباید به معنای بی‌توجهی به حفظ و رعایت اصول سلامت باشد.

برخی در ماه رمضان، اضافه وزن پیدا می‌کنند و برخی لاغر می‌شوند که البته در بسیاری موارد این لاغری موقت است و بعد از ماه رمضان جبران می‌شود!

با این حال، دکتر کورش جعفریان، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه تهران معتقد است، روزه‌داری نباید وقفه‌ای در رعایت الگوی تغذیه‌ای سالم ایجاد کند بلکه در این ماه باید اصول درست تغذیه‌ای و داشتن یک برنامه تحرکی چون 45 دقیقه تا یک ساعت پیاده‌روی روزانه رعایت شود.

سحری خوب، راس مثلث سلامت

وعده سحری، نقشی تعیین‌کننده در تامین انرژی فرد روزه‌دار دارد، چراکه فرد با خوردن سحری می‌تواند سطح مناسب‌تری از قند خون را برای خود در ساعات روز ایجاد کند که منجر به کارآیی بالاتر جسمی و مغزی وی خواهد شد.

دکتر محمد هاشمی، دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران به جام‌جم می‌گوید: برای یک سحری خوب از نظر حجم و مقدار باید چیزی معادل یک ناهار در نظر بگیریم. افزودن فیبرها در قالب سالاد و سبزی خوردن در کنار سحری به تنظیم فعالیت گوارشی، تنظیم بهتر قند خون و تعادل در آب بدن کمک فراوان می‌کند، ضمن این که مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده در این وعده نظیر نان و برنج، موجب سیری طولانی مدت‌تر در ساعات روز می‌شود.

این متخصص تاکید می‌کند: استفاده از غذاهای پرچرب یا شیرین نظیر کله پاچه یا حلیم در وعده سحری برخلاف تصور، سیری طولانی‌مدت ایجاد نمی‌کند. کالری بالای این خوراکی‌ها باعث افزایش سریع قند خون می‌شود که ترشح انسولین زیاد را به دنبال دارد. ترشح انسولین نیز موجب افت سریع قند خون و ایجاد حالت ضعف و گرسنگی در همان ساعات اولیه صبح می‌شود. این پدیده که به آن دامپینگ می‌گویند، سبب می‌شود، کسانی که به امید کسب توان بیشتر طی روز، این خوراکی‌ها را برای سحری انتخاب کرده‌اند، کارآیی کمتری داشته باشند.

شیرینی افطاری، نه با قند

وعده افطاری آغازگر تغذیه بعد از ساعات طولانی گرسنگی و تشنگی است. در این ساعات، سطح قند خون به حداقل خود می‌رسد. لذا تمایل زیادی برای مصرف مواد شیرین وجود دارد، ولی پیروی از این امر رویه‌ای اشتباه است که همان پدیده دامپینگ را در پی خواهد داشت.

دکتر هاشمی با بیان این مطالب تاکید می‌کند: بهترین گزینه برای شروع افطاری مصرف مایعاتی با دمای محیط یا گرم نظیر شیر یا چای به اضافه مواد شیرین حاوی فیبر نظیر خرماست.

دبیر انجمن پیشگیری از چاقی هشدار می‌دهد: استفاده از شیرینی‌هایی نظیر زولبیا بامیه یا مصرف آب و نوشیدنی در حجم زیاد باعث افت قندخون متعاقب مصرف و نیز مشکلات گوارشی نظیر سوء جذب و دل‌پیچه می‌شود واین مساله منجر به ضعف و بی‌حالی بعد از افطار خواهد شد، ضمن این که با اختلال در نحوه تغذیه موجب غفلت از مصرف خوراکی‌های ضروری برای سلامت می‌شود. استفاده از کربوهیدرات و پروتئین نظیر نان و پنیر، سوپ و آش سبک یا حلیم کم‌چرب بدون شکر، از دیگر گزینه‌های مناسب برای وعده افطاری به شمار می‌آیند.

شام بخورید، اما پس از افطاری

به گفته دکتر جعفریان در ماه رمضان باید سه وعده غذایی سحر، افطار و شام در حجم کم، اما با ارزش غذایی بالا مصرف شود.

دکتر هاشمی معتقد است، یک شام سبک با فاصله از وعده افطاری باید خورده شود. فاصله بین وعده شام تا سحر نیز فرصتی است تا افراد با مصرف میوه و آب، نیاز غذایی خود را به طور کامل برطرف کنند. بعلاوه مصرف لبنیات و بویژه ماست در کنار شام، علاوه بر رفع نیاز به مواد تشکیل‌دهنده این گروه، در آرامش و خواب خوب و موثر فرد روزه‌دار موثر است.

روزه‌داری و تغییر رفتارهای چاق‌کننده

حتما شما هم با افرادی مواجه شده‌اید که می‌خواهند از روزه‌داری برای کاهش وزن و لاغر شدن بهره ببرند و با کم‌خوری غیرمنطقی طی این مدت درصدد رسیدن به وزن مطلوب خود هستند. به گفته دکتر هاشمی، چنین افرادی نه‌تنها وزنشان بدرستی کاهش نمی‌یابد، بلکه وزن کاهش یافته آنها طی چنین فرآیندی پایدار نیست و باز می‌گردد.

دکتر جعفریان نیز دیدگاه خود را این‌گونه توضیح می‌دهد: کاهش وزن در ماه رمضان، زمانی مطلوب است که ناشی از تغییر و اصلاح رفتارهایی بشود که شخص را دچار اضافه وزن کرده است؛ ‌یعنی اگر غذاهای پرکالری در ماه رمضان کمتر مصرف شود و فعالیت روزانه فرد (بویژه در ساعات پس از افطار) در قالب یک ساعت پیاده‌روی به بهانه روزه‌داری حذف نشود، کاهش وزن مطلوب و ماندگار اتفاق می‌افتد، وگرنه کسی که طی روز بر اثر از دست دادن آب بدن وزن کم می‌کند ولی در وعده افطار حجم زیادی مواد قندی دریافت می‌کند، دچار اندکی کاهش وزن نادرست می‌شود که پس از ماه رمضان با شدت بیشتر جایگزین خواهد شد.

این متخصص تاکید می‌کند: کاهش وزن زیاد و غیرمتعارف (بیش از سه کیلو در ماه) طی روزه‌داری نشان از آن دارد که فرد به جای از دست دادن چربی از آب بدن یا حجم عضلانی‌اش کاسته شده که اصلا مطلوب نیست.

افزایش وزن روزه‌داران با کم‌خوابی

به اعتقاد دکتر هاشمی، خوابیدن بی‌رویه روزه‌داران بویژه با طولانی بودن روزها در تابستان به اختلال در نظم ترشحات هورمونی روزه‌داران منجر می‌شود تا اندازه‌ای که حتی پس از پایان ماه رمضان، اثرات منفی آن ادامه خواهد داشت.

دکتر جعفری تاکید می‌کند: اگر میزان بیداری روزه‌داران زیاد و ساعات خواب از شش ساعت در شبانه‌روز کمتر باشد، خطر افزایش وزن به وجود می‌آید.

منبع:جام جم آنلاین