پلاسکو دیر تخلیه شد و فرماندهی بحران، استاندارد نبود

تامین ۲۴/ روز شنبه سومین نشست خبری هیات ویژه گزارش ملی بررسی حادثه پلاسکو در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد؛ پلاسکو همان ساختمانی که اول صبح پنجشنبه سی ام دی پارسال دچار آتش سوزی شد و بعد از سه ساعت و نیم گرفتار حریق بودن فرو ریخت.

به گزارش ایرنا، اگر چه ساعت 7:58 روز پنجشنبه این موضوع به آتش نشانی گزارش شده است اما شواهد نشانگر این موضوع است که آتش سوزی زودتر از این زمان آغاز شد. به دنبال آتش سوزی ساختمان پلاسکو، ماموران آتش نشانی ساعت 8 صبح در محل حادثه حضور یافته اند اما آغاز کار اطفای حریق ساعت 8:22 گزارش شده است.
این آتش سوزی موجب شهادت 16 آتش نشان و 6 فرد غیر آتش نشان شد که این موضوع موجب تشکیل هیاتی ویژه به دستور رئیس جمهور گشته و دکتر روحانی با تشکیل یک تیم علمی ، رئیس هیات محمدتقی احمدی (رئیس دانشگاه تربیت مدرس) و هیات 10 نفره همراه را مامور کرد تا در مدت 2 ماه گزارش خود را در زمینه های «بررسی علل و عوامل وقوع آتش سوزی و فرو ریختن ساختمان»، «نحوه مدیریت محیطی حادثه»، «کیفیت هماهنگی دستگاه های مسئول در مدیریت بحران»، «راه های پیشگیری از تکرار آن» و «اصلاح ساختاری و مدیریت لازم» را ارائه کند.
رئیس هیات ویژه گزارش ملی بررسی حادثه پلاسکو با دریافت این دستور به همراه هیات 10 نفره با تشکیل شش کمیته تخصصی مهندسی آتش، مدیریت بحران، اجتماعی و رسانه، فنی و سازه ، حقوقی و مدیریت ریسک و بیمه و یک کمیته تلفیق به بررسی این موضوع از جوانب مختلف پرداخته و گزارش حدودا 10 هزار صفحه ای ظرف این دو ماه تهیه و تدوین و روز گذشته این گزارش جامع را نزد رئیس جمهور ارائه کرده اند.
این هیات ویژه برای انجام ماموریت های خود از روش هایی چون گردآوری تصاویر و فیلم های حادثه، بازدید از محل حادثه، مکاتبه رسمی با سازمان ها و درخواست اطلاعات، بررسی پاسخ های سازمان ها، برگزاری جلسه استماع با حضور مسئولان چندین سازمان درگیر حادثه، مصاحبه فردی، مصاحبه گروهی، بررسی اسناد رسمی، بررسی گزارش های مردمی، تحلیل فیلم و عکس، بررسی های حقوقی و قوانین، تحلیل رسانه ها، تحلیل نخبگانی، پیمایش و نظرسنجی، انجام برداشت های کامل از مصاحبه، بازدید و برداشت از دپوی آوار، نمونه برداری و آزمایش از مصالح و بقایای حادثه ساختمان پلاسکو، تهیه و تحلیل نقشه های تفصیلی با جزئیات، مدل سازی رایانه ای برای تحلیل گسترش آتش و تحلیل سازه، مطالعه سایر موارد مشابه در ایران و جهان و تجزیه و تحلیل های تلفیقی بهره برده اند.
یکی از نکات مهم این نشست خبری قدردانی اصحاب رسانه از شخص رئیس جمهور بود که برای نخستین بار در کشور یک تیم علمی را مامور رسیدگی به مسائل مهم کشور کرده است.

 با ایجاد پروتکل مشخص، خبرنگار کتک خورده و رسانه انحصاری نمی داشتیم
محمد فاضلی جامعه شناس، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و مسئول کمیته اجتماعی و رسانه هیات ویژه گزارش ملی بررسی حادثه پلاسکو در نشست خبری امروز با انتقاد از نبود پروتکل مشخص بین ستاد مدیریت بحران و رسانه گفت: اگر پروتکل مشخصی بین ستاد مدیریت بحران و رسانه وجود می داشت، خبرنگاری در پلاسکو از مامور نیروی انتظامی کتک نمی خورد، انحصار رسانه ای ایجاد نمی شد و شاهد انواع تکذیبیه ها در رسانه ها نبودیم چون حدودا 29 خبر در رسانه ها تکذیب شد.
فاضلی درباره پخش زنده صدا و سیما از ساختمان پلاسکو، اظهار کرد: پلاسکو شاید با پخش زنده 11 روزه به یک بحران ملی تبدیل شد و هنوز مشخص نیست که شخص یا گروهی تصمیم به پخش زنده 24 ساعته محل حادثه گرفته است و این موضوع مطمئنا موجب افزایش بحران و از بین رفتن روحیه مردم می شود.
این جامعه شناس با انتقاد از وجود غفلت رستاخیزی در اهمیت ایمنی بین مردم خاطرنشان کرد: مردمی که تا چرخ های اتومبیل خود را برای رفتن سفر در ایام نوروز واکس می زنند، حتی یک کپسول آتش نشانی در منزل و یا خودرو ندارند و نسبت به این مسائل غافل هستند.
وی البته پخش زنده این حادثه را در بیدارسازی مردم از این خواب غفلت تا حدودی موثر دانست و درباره کارکرد گزارش ملی پلاسکو گفت: حفظ مقوله ایمنی در دستور کار جامعه، نخستین کارکردی است که از گزارش ملی پلاسکو انتظار می رود و می تواند موضوعی برای گفت وگوی اجتماعی، حفظ ایمنی در سلسله مراتب اولویت های اجتماعی و راهنمایی برای تمرکز بر مقولات ساختاری نیازمند اصلاحات باشد.

 بنیاد مستضعفان امانتدار اموال مردم بود
محمد هداوند مسئول کمیته حقوقی هیات ویژه گزارش ملی بررسی حادثه پلاسکو همچنین در این نشست خبری اظهار کرد: بنیاد مستضعفان بعنوان مالک ساختمان امانتدار اموال مردم بود، تکلیف نگهداری ساختمان پلاسکو برعهده مالک ساختمان یعنی بنیاد مستضعفان بود اما با وجود اخطارها مبنی بر ناایمن بودن ساختمان در برابر حریق اقدام جدی صورت نگرفته است.
 

 کوتاهی شهرداری در اجرای به موقع بند ١٤ ماده ٥٥ قانون شهرداری
وی درباره نقش شهرداری تهران، اظهار کرد: شهرداری تهران در اجرای کامل و به موقع بند ١٤ ماده ٥٥ قانون شهرداری و تبصره آن، کوتاهی داشته است.
هداوند خاطرنشان کرد: باوجود اقدامات مثبت، وزارت راه و شهرسازی درباره مقررات ایمنی و مسائل ساختمان های موجود مانند ملاحظات اجرایی مبحث ٢٢ به مقررات ملی ساختمان تاریخی ، کم توجهی بوده است.
به گفته وی، سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی تهران هم اقدامات موثری انجام نداده است.

ساختمانی که طبق مقررات ملی ساختمان سه ساعته باید تخلیه می شد اما نشد
هداوند درباره تصمیم بر خروج ساختمان پلاسکو، اظهار کرد: در اغلب کشورها به این تصمیم گیری ها در وضعیت اضطراری گفته می شود که در این گونه موارد فرمانده که تیم ایمنی را در اختیار دارد با تحلیل فاکتورها و انتقال آن به نیروها، موضوع را هدایت می کند که چنین شخصی در ساختار آتش نشانی کشور وجود ندارد.
وی با اشاره به مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ادامه داد: در این مبحث آمده است، مقاومت ساختمان ها در برابر اطفای حریق سه ساعت است و اگر بخواهیم این را معیار قرار دهیم سر سه ساعت باید ساختمان را تخلیه می کردند که این کار انجام نشد و بعد از سه ساعت و نیم پلاسکو فرو ریخت.
مسئول کمیته حقوقی هیات ویژه گزارش ملی بررسی پلاسکو خاطرنشان کرد: حقوق در موقعیت اضطراری مبحثی است که در ایران جایگاهی ندارد و بحثی روی آن نشده است.
هداوند در پاسخ به سوال ایرنا که وضعیت حقوق کارفرمایان، مفقودان گزارش شده و کارگران بعد از حادثه چه می شود، گفت: بسیاری از حوزه های حقوقی این حادثه هنوز باز نشده است و سند تجاری خود ساختمان هنوز مفقود است.
وی ادامه داد: مطمئنا در آینده پرونده های زیادی در ارتباط با این حادثه به دادگاه ارجاع داده خواهد شد.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به دیگر سوال ایرنا که چرا قوانین حتی ناقص در کشور اجرا نمی شود، گفت: اگر این قوانین خوب و قابل اجرا بود، حتما اجرا می شد و اجرا نشدن قوانین بیشتر به نقص و معایبی که دارد برمی گردد.

 انفجار برنامه‌ ریزی شده یا گسترده در پلاسکو قابل تایید نیست
علی اکبر آقا کوچک، قائم مقام رییس هیات ویژه گزارش ملی بررسی حادثه پلاسکو درباره شرایط سازه‌ای ساختمان در این نشست خبری گفت: آتش از طبقه دهم آغاز شد و حدود سه ساعت بعد یعنی چند دقیقه مانده به ساعت یازده قسمتی از کف ساختمان ریزش کرد، چند دقیقه بعد ریزش دوم رخ داد و کف طبقات در همان بخش به طور کامل ریزش کرد.
وی ادامه داد: دقایقی بعد مرحله سوم تخریب آغاز شده و با ضربات مختلف پیش‌رونده ناشی از ضربه کف‌ها سبب کمانش کردن ستون‌های ساختمان شده و در نهایت ساختمان حدود ساعت 11:33 دقیقه به طور کامل فروریخت که در گزارش نهایی ما آمده است.
وی ادامه داد: به جز انفجارهای معدود ناشی از انفجار کپسول‌های گاز شواهدی مبنی بر انفجار برنامه‌ریزی شده یا گسترده وجود ندارد و این موضوع را به هیچ عنوان تایید نمی‌کنیم.
آقا کوچک همچنین با اشاره به نبود نقشه‌های ساختمان پلاسکو افزود: نقشه‌های ساختمان در طبقه چهاردهم بود که با وقوع این حادثه از بین رفت و با زحمات فراوان و با استفاده از تصاویر هنگام ساخت و ... نقشه‌ ساختمان را شبیه سازی کردیم.
وی با تأکید بر اینکه ساختمان پلاسکو تنها ساختمانی نیست که دارای خطر است، ادامه داد: ساختمان‌های زیادی در تهران و کلانشهرها وجود دارد که خطرآفرین است.
 

سازمان مدیریت بحران در حادثه پلاسکو عملا نقشی نداشته است
سید باقر مرتضوی عضو هیات ویژه بررسی حادثه پلاسکو در نشست خبری امروز در دانشگاه تربیت مدرس، با تاکید براینکه سازمان پیشگیری و مدیریت بحران در تهران عملا در اینجا (مدیریت بحران حادثه پلاسکو) نقشی نداشته است، گفت: فرماندهی بحران شهرداری تهران در پلاسکو براساس استانداردها نبود و یکی از پیشنهادات این است همه زیر مجموعه شهرداری یک جا با یک شرح وظایف درست جمع شوند.
مسئول کمیته مدیریت بحران با بیان اینکه عملیات باید از طبقه دهم شروع می شد و در طبقه 11 استندآپ و از طبقه 12 هم برای جستجو می‌ رفتند؛ اما این کار انجام نشد و نخست به طبقه دهم و سپس به طبقه یازدهم رفته و تخلیه عملیات طبق اصول استاندارد انجام نشده است.

 حضور نیروهای مزاحم یکی از علل افزایش کشته ها
مرتضوی با اشاره به حادثه نیشابور ، اظهار کرد: در این حادثه اگر افراد در منطقه خطر حضور نمی یافتند و اجازه می دادند افراد مسئول به وظایف خود عمل می کردند، بیش از 300 کشته نمی داشتیم و این موضوع در حادثه پلاسکو هم مصداق دارد و نیروی انتظامی باید مردم و افراد غیرمرتبط را از منطقه دور می کرد که این کار را نکرد.
 

 دستور تخلیه دیر صادر شد
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با انتقاد از صدور دیرهنگام دستور تخلیه از ساختمان پلاسکو، تصریح کرد: نیروهای آتش‌نشانی باید قبل از ساعت 10:50 نیروها را تخلیه می ‌کردند اما دقایقی بعد از ساعت 11 و ریزش ساختمان دستور تخلیه صادر شده است که دیرهنگام بود.
عضو هیات ویژه بررسی حادثه پلاسکو با بیان اینکه این واقعه در حد بحران ملی نبود، خاطرنشان کرد: حادثه پلاسکو در حد وضعیت اضطراری درجه 2 بود که با عملکرد نامناسب و فرماندهی خارج از استاندارد به یک بحران ملی تبدیل شده است.

 نبود نقشه ساختمان و اشراف نداشتن بر محل ایجاد تونل
مرتضوی با بیان اینکه نقشه ساختمان پلاسکو موجود نبود، گفت: بدلیل نداشتن نقشه ساختمان ، ماموران آتش نشانی نمی دانستند کجا باید تونل بزنند؛ از این رو چند تونل حفر کرده که آخرین آن، به زیرزمین و اجساد رسید.
عضو هیات ویژه گزارش ملی بررسی حادثه پلاسکو اظهار کرد: برادر ما در شورای شهر، گزارش را غیرعلمی می داند و حرف من این است که چرا امروز نیامدید اینجا تا بحث کنیم و قبلش چرا آن 1700 صفحه را نخوانده اید.
مرتضوی درباره اینکه آیا فردی در موتورخانه زنده بود یا نه، گفت: چهار نفر در موتورخانه بودند، اما نمی دانم این افراد زنده بودند یا نه و من بی سیم ها را چندین بار گوش کردم و هیچ پیامکی هم مبنی بر زنده بودن این افراد نبود.

 قضاوت قضایی و حقوقی برای مقصریابی در هیات را نپذیرفتیم
محمدتقی احمدی رئیس هیات ویژه گزارش ملی پلاسکو در این نشست خبری با بیان اینکه شش کمیته تخصصی و یک کمیته تلفیق در تهیه و بررسی گزارش ملی فعال بودند، درباره اظهارنظرات قضایی و حقوقی پلاسکو تصریح کرد: در این نوع مسائل قضاوت قضایی و حقوقی برای مقصریابی در هیات را نپذیرفتیم چون ما قاضی نیستیم.
وی ادامه داد: هیات ویژه رسیدگی، تشخیص و شناسایی کوتاهی ابعاد فنی و غیره را بررسی کرده و وارد بحث تنبیه و تربیت نشده است.
رییس دانشگاه تربیت مدرس خاطرنشان کرد: سعی کردیم کوتاهی و مسائلی که می توانست از بروز این حوادث جلوگیری کند را تبیین و توصیه کنیم و راهکارهایی را به صورت کلان برای آینده پیشنهاد دهیم.
رییس هیات گزارش ملی بررسی حادثه پلاسکو ابراز امیدواری کرد، آشکار شدن چرایی حادثه پلاسکو راهگشا باشد و مورد اعتماد ملت ایران قرار گیرد. 
 

 قدردانی از اقدام رئیس جمهوری 
احمدی با بیان اینکه باید از دور باطل گزارش‌های جهت‌دار، محرمانه خارج شویم، گفت: تلاش ما به منظور ارائه این گزارش به شیوه علمی و به دور از موارد ذکر شده بود و از ابتکار دکتر حسن روحانی، رییس جمهوری در تشکیل این هیات و استفاده از افراد متخصص حوزه های مختلف قدردانی می‌ کنم.