پایان سال است و سوالات مربوط به بازنشستگی بیش از همیشه بخش عمده‌ای از پرسش‌های خوانندگان را تشکیل می‌دهد، بنابراین در این شماره سعی می‌کنیم سوالات و موضوعات اساسی و پرکاربرد در حوزه بازنشستگی را بررسی کنیم.
محمد حسین قشقایی
کارشناس تامین اجتماعی
تامین24/ 1-حداقل سابقه لازم برای احراز شرایط بازنشستگی در قانون تامین‌اجتماعی 10 سال است. بنابراین سابقه کمتر از 10 سال با وجود شرایط سنی لازم مانع برقراری مستمری بازنشستگی است. مگر اینکه سنوات کسری تا ده سال به صورت یکجا از تامین‌اجتماعی خریداری شود. این مقرره در مورد بیمه‌شدگانی است که از شرایط سنی لازم برخوردارند (آقایان 60 سال و خانم‌ها 55 سال) ولی سابقه آنها کمتر از 10 سال است. این افراد می‌توانند با پرداخت حق‌بیمه سال‌های کمتر از 10 سال (خرید سابقه بیشتر از سقف ده سال ممکن نیست) با 10 روز حقوق بدون رعایت ماده 111 قانون تامین‌اجتماعی که پرداخت حداقل حقوق را لازم دانسته بازنشسته شوند. برای اینکه شخص بتواند از حقوق پایه (حداقل حقوق تعیین‌شده توسط شورای عالی کار) برخوردار شود باید حداقل 20 سال سابقه پرداخت حق‌بیمه داشته باشد. بهترین حقوق بازنشستگی برای افرادی است که 30 سال سابقه پرداخت حق‌بیمه دارند و افزایش‌های حقوق سالانه نیز در پرداخت حق‌بیمه آنها اعمال شده باشد.
2-حداکثر سابقه قابل‌محاسبه در صندوق تامین‌اجتماعی 35 سال است. بنابراین چنانچه کسی بیش از سنوات مذکور دارای پرداخت حق‌بیمه باشد، در میزان مستمری‌اش تاثیری ندارد. بر این اساس فرمول محاسبه مستمری عبارت است از:
«میانگین دستمزد مبنای پرداخت حق‌بیمه در دو سال آخر اشتغال ضرب در سنوات پرداخت حق‌بیمه (که از ده سال کمتر و از 35 سال بیشتر نباشد) تقسیم بر 30».
قطعا اگر بیمه‌شده‌ای بتواند تا سقف 35 سال حق‌بیمه به صندوق تامین‌اجتماعی پرداخت کند، حقوق مستمری بهتری دریافت خواهد کرد.
3-مبنای احراز شرایط بازنشستگی مفاد مندرجات شناسنامه‌ای است که در بدو بیمه شدن به سازمان تامین‌اجتماعی ارائه شده است. بنابراین چنانچه بیمه‌شده از طریق مراجع قانونی و دادگاه تغییراتی در سن خود ایجاد کند، مثلا سن خود را افزایش دهد، ملاک عمل نیست و مبنا همان سن فرد در شناسنامه اولیه خواهد بود و نمی‌تواند از طریق شناسنامه دوم، خدمات و مزایای بازنشستگی دریافت کند. این قاعده در مورد افراد تحت تکفل بیمه‌شده اصلی نیز جاری است و تنها شناسنامه اولیه آنها ملاک عمل است.
4-برای احراز بازنشستگی وجود شرایط سنی و سابقه توامان لازم است.
5-سوابق انتقالی از سایر صندوق‌های بازنشستگی در احراز شرایط بازنشستگی ملاک عمل نیست و این سوابق فقط در میزان مستمری تاثیر خواهد داشت. بنابراین بیمه‌شده‌ای که سوابق خود را از صندوق‌های دیگر به سازمان منتقل کرده است باید حداقل سابقه (10 سال) را در سازمان تامین‌اجتماعی احراز کرده باشد.
6- بیمه‌شده خانمی که مستمری بازنشستگی دریافت می‌کند در صورت فوت همسر می‌تواند از مستمری همسر خود نیز برخوردار شود. یعنی از هردو مستمری استفاده کند. ولی در صورت استفاده از مستمری بازنشستگی، نمی‌تواند از بابت والدین خود نیز از مستمری بهره‌مند شود. در صورتی که خانمی شرایط دریافت مستمری بابت همسر و پدر خود را داشته باشد، فقط می‌تواند از مستمری همسر خود برخوردار شود.
7- تا پایان برنامه پنجم توسعه (تا پایان سال جاری)، چنانچه دستمزد مبنای کسر حق‌بیمه بیمه‌شدگان در دو سال آخر خدمت با سال‌های قبل از آن به صورت غیرمتعارف افزایش یافته باشد و این افزایش به دلیل ارتقای شغلی نباشد، محاسبه میانگین دستمزد بر اساس 5 سال پایانی اشتغال صورت خواهد گرفت. افزایش متعارف مواردی است که افزایش حقوق بر اساس مصوبات شورای عالی کار، هیئت دولت و مجلس شورای اسلامی انجام گرفته باشد.
8-مستمری دریافتی از بابت بازنشستگی به موجب ماده 111 قانون تامین‌اجتماعی نباید از حداقل حقوق کارگری که هرسال توسط شورای عالی کار تصویب می‌شود کمتر باشد، مگر در مورد کسانی که زیر 20 سال سابقه داشته باشند که در این صورت مستمری پرداختی به میزان سنوات پرداخت حق‌بیمه آنها محاسبه و پرداخت خواهد شد.
پرسش و پاسخ
می‌خواهم بازنشسته شوم. بهترین زمان بازنشستگی در طول سال چه موقع است؟ اول سال بازنشسته شوم بهتر است یا وسط و یا آخر سال؟ کدام‌یک مزایای بیشتری دارد؟
هرچقدر زمان بازنشستگی به آخر سال نزدیک‌تر باشد بهتر است، به دو دلیل؛ اول اینکه چنانچه حکم بازنشستگی به بعد از سال منتقل شود افزایش‌های حقوقی بازنشستگان به شخص مزبور تعلق نمی‌گیرد. به طور مثال اگر هیئت دولت افزایش حقوق سال 96 را 15 درصد اعلام کند برای کسی که اول فروردین سال 96 بازنشسته شده افزایش مذکور اعمال نخواهد شد. چراکه این افزایش شامل حال کسانی است که در سال‌های قبل بازنشسته شده‌اند. دلیل دوم این است که مستمری بازنشستگی برای بیمه‌شده‌ای که آخر سال بازنشسته می‌شود در وضعیت بهتری محاسبه خواهد شد. چراکه برای محاسبه مستمری متوسط میانگین حقوق دو سال پایانی خدمت ملاک عمل است. بیمه‌شده‌ای که 24 ماه پرداخت حق‌بیمه وی طی دو سال پر شود و زیاد به عقب برنگردد، با توجه به تورم و افزایش‌های سالانه، حقوق و مستمری بیشتری دریافت خواهد کرد. به‌طور مثال اگر حقوق مبنای کسر حق‌بیمه فردی را در دو سال آخر خدمت حداقل در نظر بگیریم و این شخص بخواهد آخر اسفند سال 95 بازنشسته شود، میانگین دستمزد دو سال آخر عبارت خواهد بود از: 12 ماه حقوق سال 94 و 12 ماه حقوق سال 95 که میانگین آن از جمع حقوق (سال 94 و سال 95) تقسیم بر 24 به دست می‌آید. حال اگر شخصی اواسط سال 95 بخواهد بازنشسته شود. 6 ماه حقوق سال 95 و 12 ماه حقوق سال 94 و 6 ماه نیز حقوق سال 93 ملاک محاسبه خواهد بود که با توجه به 6 ماه حقوق سال 93 میانگین مجموع کمتر از مبلغ مورد قبلی خواهد بود.
آیا بازنشستگی از طریق بیمه اجباری با بیمه خویش‌فرما (اختیاری و حرف مشاغل آزاد) از نظر مبلغ بازنشستگی تفاوتی با هم دارند یا خیر؟ کدام بهتر است؟
با توجه به فرمول محاسبه مستمری بازنشستگی، که در سطور بالا توضیح داده شد، میزان مستمری بازنشستگی به دو عامل سنوات پرداخت حق‌بیمه و حق‌بیمه پرداختی در دو سال آخر اشتغال بستگی دارد. بنابراین نوع بیمه از لحاظ اجباری یا اختیاری تاثیری در این موضوع ندارد.
منبع : هفته نامه آتیه نو