گزارش ملی ِپلاسکو ، یک رخداد مهم سیاستی

روزبه کردونی

رئیس دبیرخانه شورای عالی رفاه

تامین ۲۴/کشور حادثه خیز ما شاهد بحران ها و فجایع متعددی بوده و در اکثر این موارد هم کمیته های ویژه برای پیگیری تشکیل شده است . اما حکم رئیس جمهور روحانی به 10 نفر از نخبگان علمی کشور برای تدوین گزارش ملی در خصوص حادثه پلاسکو یک رخداد تاریخی در عرصه سیاست گذاری کشور به شمار می رود . تاریخی بودن این حکم از آن روست که برای اولین بار هیات ویژه بررسی یک حادثه فاجعه آمیز ، نه مسئولان دستگاه های ذیربط (که ممکن است خود دلیل بروز حادثه و بخشی از وقوع خود مساله باشند) بلکه جمعی از فرهیختگان علمی و کارشناسان مستقل هستند .  

نمونه مشابه این هیات ویژه را شاید بتوان در حادثه فوکوشیما ذکر کرد که طی آن یک کمیته مستقل ده نفره مسئول بررسی موضوع شد . ریاست این کمیته به عهده کیوشی کوروساوا یکی از چهره های برجسته علمی ژاپن که سالها ریاست دانشکده های مختلف دانشگاه توکیو را به عهده داشت ، قرار گرفت. این کمیته برای تدوین گزارش نهایی خود بیش از 900 ساعت مصاحبه با بیش از 1167 نفر از افراد مرتبط با موضوع انجام داد .
فاجعه پلاسکو ضمن برجاگذاردن خسارت های سنگین انسانی و مادی  به  اضطراب و التهاب همه ایرانیان تبدیل شد و باعث شکل گیری یک حساسیت عمومی و یک واکنش ملی شد . هیات ویژه تدوین گزارش ملی پلاسکو می تواند آغاز گر یک گفت و گوی ملی در خصوص این حادثه ملی باشد تا حساسیت ملی پدید آمده را پشتوانه اصلاح سیاست ها، غفلت های اجرایی و ساختاری و اهمالهایی  کند که عامل بروز چنین حوادث فاجعه باری می شوند.
مشخصا باید عنوان شود یادگیری سیاستی (Policy learning )  از حادثه پلاسکو یک ضرورت است. یادگیری سیاستی بدین معناست که  که اشخاص و افراد ، تجارب، اطلاعات، داده ها و ایده های جدید ( بوِیژه آنها که بر اثر یک حادثه و اتفاق اموخته شده اند) را برای اتخاذ تصمیمات سیاستی به کار می‌برند.  در این چارچوب یک  انتظار مهم از این هیات ویژه  تببین موارد و درس‌هایی است که از حادثه پلاسکو می توان فراگرفت . البته باید مشخص شود  چه افراد و نهادهایی، طی چه فرایندی، این درس ها را باید فراگیرند؟ چگونه باید یادگیری از حادثه پلاسکو به تغییر سیاستی منجر شود؟ چه تغییر سیاستی از حادثه پلاسکو می توان انتظار داشت؟
برای مثال یک آموخته سیاستی مهم از حادثه پلاسکو می تواند دقت در این نکته باشد که فقدان همدلی ، تفاهم و ائتلاف سیاسی در مواجه با بحران ها و مسائل مهم کشور باعث آسیب و خسارت های غیر قابل پیش بینی خواهد شد و لذا ضرورت دارد که گروه ها ، جریانات و کنشگران سیاسی، استراتژی ها و تاکتیک های خود را قبال بحران ها و فجایعی نظیر پلاسکو از جدال ، مخاصمه و نزاع به سمت همکاری ، گفت و گو و ائتلاف تغییر دهند.
یک آموخته دیگر ضرورت تدبیر در خصوص  ساختمان هایی با سن بالایی است که عمر مفید آنها پایان یافته است . همانگونه که کارشناسان این حوزه بیان کرده اند یهسازی، اجرا و اعمال ضوابط و مقررات ملی مورد نیاز برای این ساختمان ها ویا تخریب بنا می تواند در زمره تغییرات سیاستی در این خصوص تلقی شود.
افزایش اگاهی عمومی نسبت به نقش آتش نشانان ، مشکلات کاری و امکانات و تجهیزات و منابع  مورد نیاز برای ارتقای کارکرد آنها نیز نکته دیگری است که باعث شده این موارد به یک دستور کار سیاستی ( Policy Agenda ) تبدیل و باعث تغییر رویه های سیاستی در قبال آتش نشانان شود.
در خصوص رفتار اجتماعی مردم، اهمیت همراهی و همکاری شهروندان با نهادهای مسئول هنگام وقوع بحران ها و پرهیز از  ایجاد اخلال در امر امدادرسانی همراه با ضرورت مدیریت هوشمندانه تر مسئولان در زمان بروز حادثه نیز می تواند محل توجه باشد.
البته باید دقت شود پس از هر فاجعه ، بحران و حادثه یک بحث داغ در رسانه ها و فضای عمومی گفت و گو درخصوص درسهای آن حادثه است . برای نمونه می توان در بررسی حوادث و فجایع بزرگ در کشورهای مختلف به این ادبیات دست یافت.  "درسهای 11 سپتامبر"، درسهای طوفان "کاترینا"، "درسهای فاجعه دریایی سوییس " { دراین حادثه که درسال 199 رخ داد 118 نفر کشته شدند } از جمله مصادیقی است که در رسانه‌های پس از این حوادث منتشر شده است . اما قسمت مشکل و دشوار این است که مشخص شود چگونه و طی چه فرایند و مدلی می توان درس آموخته شده را برای تغییر سیاستی (Policy Change) به کار برد .

براین اساس وظیفه سنگین هیات ویژه ِتدوین گزارش ملیِ پلاسکو این است که گفتمان یادگیری سیاستی را وارد ادبیات سیاست گذاری کشور نماید و در این راستا و در یک چارچوب علمی، آموخته های سیاستی از حادثه پلاسکو را در حوزه های مختلف تدوین و راهکارهای ورود این آموخته ها به حوزه سیاست گذاری را به گونه ای تعیین کند که تغییرات سیاستی خروجی ملموس آن باشد .

نکته آخر اینکه، در حوزه سیاست گذاری عمومی، دولت تدبیر و امید و رئیس جمهور روحانی بانی تصمیمات و اتفاقات مهمی بوده اند . در تداوم این مسیر تشکیل هیات ویژه مستقل برای تدوین گزارش ملی در خصوص پلاسکو یک تجربه تاریخی و فصلی مهم در عرصه سیاستگذاری محسوب می شود . تجربه ای که  نشان وفاداری دولت به منشور حقوق شهروندی بویژه بخش "سلامت اداری، حکمرانی شایسته و حکومت قانون"  به شمار می رود و می تواند منجر به تدوین ارائه یک گزارش سیاستی شفاف‌ ، عمیق و بی‌طرفانه شود . گزارشی که در حوزه سیاستی ، سیاست اجتماعی و سیاسی ، آموخته های مهم این حادثه را مستند و آنها را پشتوانه تغییرات سیاستی نماید .»

منبع: ایسنا