بیکاری مزمن و دو ساله ٤٠ درصد بیکاران

نگاه همه‌جانبه‌تر به موضوع بیکاری این واقعیت تلخ را حکایت می‌کند که بی‌توجهی به توسعه روستاها، مهاجرت‌ها را منبسط‌تر کرده و حجم تقاضای بالا برای کار در شهرها، مشاغل کاذب و اقتصاد غیررسمی را رشد داده است.

٢٧/٦ درصد اقتصاد ایران غیررسمی است

بررسی‌های بانک جهانی از میزان سهم اقتصاد غیررسمی در ١٨٥ کشور نشان می‌دهد کشورهایی که سرانه تولید ناخالص داخلی‌شان ٤٠٠٢ دلار است ۲۷/۶درصد از اقتصادشان غیررسمی است. با توجه به اینکه سال گذشته ١٠٠٠ هزار میلیارد تومان تولید ناخالص داخلی کشور محاسبه شده است، سرانه تولید ناخالص داخلی ایران ١٣ میلیون و ٨٥٥ هزار تومان برآورد می‌شود که معادل ٣٩٥٨ دلار است که به این ترتیب در گروه چارک درآمدی سوم و با اقتصاد غیررسمی ۲۷/۶ درصدی قرار دارد.

یک ارتباط زنجیروار بین کنش‌های اقتصادی کشور وجود دارد که نقطه آغاز آن عدم توجه به روستاها و مناطق کمتر توسعه‌یافته بوده و کلیدی‌ترین دلیل این ارتباط زنجیره‌ای یافتن شغل است.
در جداول مرکز آمار هم نشان داده شده که در سال گذشته۹/۲ درصد از مهاجرت‌ها برای یافتن شغل و ۷/۲ درصد دیگر از مهاجرت‌ها برای پیدا کردن شغل بهتر صورت گرفته است.

یکی از کلیدی‌ترین وعده‌های حسن روحانی در ابتدای فعالیت خود حل معضل بیکاری و ایجاد اشتغال برای جوانان بود. تابستان ٩٢ بود که روحانی وعده‌های متعددی را به جامعه مبنی بر حل معضل بیکاری داد و اکنون در سال پایانی دولت مشاهده می‌کنیم که هنوز بیکاری معضل اول بسیاری از خانواده‌های ایرانی است. نکته مهم و قابل توجه در بحث عملی نشدن حل معضل بیکاری، نبود راهکار از سوی دولت است. با وجود هشدارهای داده شده از سوی مقامات دولتی طی سال‌های اخیر نسبت به معضل بیکاری، هنوز هیچ‌گونه راهکار عملیاتی و تغییر در اوضاع بیکاران به چشم نمی‌خورد.
حسن روحانی در شبکه جام‌جم در١٠ خرداد ٩٢ درباره نرخ بیکاری گفت: «ما برای اشتغال یک برنامه جدی خواهیم داشت و من جدی‌ترین برنامه اقتصادی‌ام در ماه‌های اول حل معضل اشتغال است و مخصوصا برای آنهایی که تحصیلکرده دانشگاه‌ها هستند و وقتی این مشکل حل شد خود به خود ما می‌توانیم دانشجویان تحصیلکرده خارج از کشور را هم به داخل کشور جذب کنیم و استفاده بکنیم. کارگران کارخانه‌های ما بیکار بودند اما برای کارخانه‌های چین اشتغال ایجاد کردیم و به دولت سازندگی و اصلاحات ایراد گرفتیم و تهمت زدیم.»

اکنون ٣سال از اظهارات حسن روحانی می‌گذرد و مشاهده می‌کنیم که روند بیکاری در بین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی صعودی است. نه خبری از بازنگری در رشته‌های بی‌شمار دانشگاهی است و نه تغییری در مدل‌ها و روش‌های تدریس در مدارس؛ کارشناسان معتقدند تا زمانی که دولت تصمیم به اعمال تغییرات اساسی در نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی کشور نگیرد و فرهنگ کار در کشور تغییر نکند، وضع به همین منوال خواهد بود. به گواه آمارها نرخ بیکاری در سال ۱۳۹۴ به ۱۱ درصد رسیده که بیانگر افزایش ٤/٠ درصدی نسبت به سال قبل آن بود. اما موضوع نگران‌کننده، نرخ بیکاری است که برای جوانان تحصیلکرده برآورد می‌شود. مدتی پیش رییس مرکز آمار ایران نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را ٥/١٨درصد اعلام کرد و گفت: حدود یک‌میلیون نفر از تحصیلکرده‌های فوق‌دیپلم به بالا بیکارند.

پارتی، مهم‌ترین اولویت در کاریابی

اقتصادی که از سلامت کافی برخوردار نیست نشانه‌هایی دارد. یکی از این نشانه‌ها می‌تواند عدم تخصیص شغل بر اساس شایستگی‌ها باشد. یا به عبارت بهتر حاکم بودن روابط به جای ضوابط در اقتصادی به چشم می‌خورد که رانت هم از مشخصه‌های بارز آن است.

مرکز آمار در بخشی از گزارش خود به نحوه کاریابی افراد اشاره‌ای دارد. این جدول مرکز آمار گویای آن است که ۳۵/۶ درصد از افراد از طریق دوست و آشنایان یا همان پارتی دنبال شغل می‌گردند. در واقع مهم‌ترین عاملی که شغل ایجاد می‌کند، پارتی است. در کنار آن ۱۸/۲ درصد از افراد جویای کار متوسل به آگهی روزنامه‌ها شدند و ۱۳/۶ درصد از طریق تماس با کارفرما دنبال کار گشتند. ثبت نام در مراکز کاریابی غیردولتی تنها ۱۲/۶ درصد از افراد را جذب کرده و پایین‌ترین سهم در پاسخگویی به نیاز افراد جویای کار را مراکز خدمات اشتغال وزارت کار با ٩ درصد داشته است.

بیکاری‌های مزمن دامنگیر ٤٠ درصد از بیکاران

آمارها نشان می‌دهد ۳۳/۹ درصد از بیکاران بالای ١٩ ماه بیکار بودند. این در شرایطی است که وضعیت استفاده از بیمه بیکاری حکایت از آن دارد که در سال ۱۳۹۴، ۹۶/۳ درصد بیکاران قبلا شاغل، از بیمه بیکاری استفاده نمی‌کردند و تنها ٧/٣ درصد از بیمه بیکاری استفاده کرده‌اند. همچنین ٢/١ درصد بیکاران قبلا شاغل در بخش کشاورزی و پنج درصد در بخش صنعت، ٧/٢ درصد از بیمه بیکاری استفاده کردند. گفتنی است؛ در سال ۱۳۹۴ از جمعیت شاغل ۱۰ ساله و بیشتر ۱۹ درصد صنعتگر و به شغل صنعتگری و مشاغل مربوط به آن اشتغال داشته‌اند. ٣/١٦ درصد کارگر ساده، ٥/١٤ درصد کارکنان ماهر کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیر بوده‌اند. همچنین در سال گذشته ٣/٨٣ درصد جمعیت شاغل را کارکنان بخش خصوصی (ک  خصوصی و تعاونی، کارکنان فامیلی بدون مزد) و ٧/١٦ درصد را مزد و حقوق‌بگیران بخش عمومی تشکیل می‌دادند. این نسبت‌ها در جامعه مردان ١/٨٥ درصد و ٩/١٤ درصد و در جامعه زنان ٢/٧٤ درصد و ٨/٢٥ درصد بوده است.

١٤ درصد از افراد کمتر از یک سال شغل اصلی داشتند

در سال ۱۳۹۴ مدت اشتغال در شغل اصلی ٣/١٨ درصد از شاغلان، سه تا کمتر از شش سال و ٣/١٤ درصد یک تا کمتر از یک سال بوده است. وضعیت اشتغال ناقص نشان می‌دهد ٧/٨ درصد جمعیت فعال اقتصادی دارای اشتغال ناقص بوده‌اند. این شاخص در بین مردان ٨/٩ درصد و در بین زنان ٦/٣درصد همچنین در نقاط شهری ۷/۲ درصد و در نقاط روستایی ۱۲/۶ درصد بوده است. همچنین براساس نتایج به دست آمده در زمینه سهم اشتغال ناقص  ٨/٩ درصد از شاغلان دارای اشتغال ناقص بوده‌اند. این نسبت در میان مردان ۱۰/۸ درصد و در بین زنان ٥/٤ درصد، در نقاط شهری ۸/۲ درصد و در نقاط روستایی ۱۳/۷ درصد بوده است. نرخ مقدار اشتغال ناقص نشان می‌دهد چند درصد از زمان بالقوه کار شاغلان را مقدار اشتغال ناقص تشکیل می‌دهد. براساس نتایج به دست آمده از سوی مرکز آمار ایران ۳/۸ درصد زمان بالقوه شاغلان را مقدار اشتغال ناقص تشکیل می‌دهد. این شاخص در بین مردان ۳/۹ درصد و در بین زنان ۲/۶ درصد، در نقاط روستایی ١/٣ درصد و در نقاط شهری ۵/۶ درصد بوده است. در سال ۱۳۹۴ نرخ مشارکت اقتصادی ٢/٣٨ درصد بوده است و به این ترتیب یک درصد از سال ۱۳۹۳ که نرخ مشارکت اقتصادی ٢/٣٧ درصد بوده، افزایش یافته است.

منبع: روزنامه اعتماد