تامین ۲۴/رسیدن به مقطع نهم و انتخاب رشته بر اساس دستورالعمل تازه‌ای که از آموزش و پرورش رسیده بود، سبب شد که دانش‌آموزانی که نتوانسته بودند بر اساس برنامه‌ریزی‌ قبلی‌شان به رشته‌های مورد نظر بروند اعتراض کنند و همراه خانواده‌های‌شان به دنبال پاسخی از سوی مسوولان بگردند. ماجرا گسترده‌تر از آن بود که در گوشه‌ای از اخبار آموزش و پرورش خبرگزاری‌ها آرام بگیرد، صدای اعتراض‌ها آنقدر بلند شد که مسوولان مختلف مجبور به پاسخگویی شدند. از سال گذشته تاکنون همچنان صحبت از دلایل هدایت تحصیلی ادامه دارد. صرف نظر از نحوه ابلاغ و اجرای این طرح، خلاصه حرف اجراکنندگان هدایت تحصیلی این بود که در خروجی نظام آموزشی کشور سال‌هاست که برنامه مدونی برای تربیت نیروی کار و انسانی خلاق برنامه‌ریزی نشده است و این یکی از چالش‌های جدی نظام آموزشی بوده است. مسوولان آموزش و پرورش می‌گویند که برنامه هدایت تحصیلی مسیر صحیح افزایش اشتغال در کشور را به خانواده‌ها آموزش می‌دهد و توسعه متوازن رشته‌ها و ساماندهی دانش‌آموزان در این طرح گنجانده شده است. دغدغه اصلی طرح هدایت تحصیلی را می‌توان در یک کلمه خلاصه کرد: اشتغال.
یکی از موضوعاتی که به صورت جهانی مورد توجه قرار گرفته است موضوع کارآفرینی است. در دنیایی که انتظار برای استخدام کم‌کم تبدیل به انتظاری کشنده می‌شود، دولت‌های بسیاری هستند که ترجیح می‌دهند با حمایت از کارآفرینان این روحیه را در میان افراد جامعه تشویق کنند که خودشان برای خودشان و افراد دیگر ایجاد اشتغال کنند. این موضوع چند وقتی است که در ایران هم مورد توجه قرار گرفته است. ایجاد دانشکده کارآفرینی یکی از نشانه‌های آن بود و حالا مدتی است که زمزمه‌های کشانده شدن آموزش کارآفرینی به مدارس هم شنیده می‌شود. اردیبهشت ماه بود که نخستین تفاهمنامه همکاری دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران با سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی درراستای توسعه مشارکت‌های مردمی منعقد شد. مرضیه گرد، رییس سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی در زمان امضای این تفاهمنامه گفت: «شاید تدوین چندین کتاب درسی در مبحث کارآفرینی مطلوب باشد ولی تا زمانی که خانواده‌ها، دانش‌آموزان و دانشجویان را به سمت‌وسوی کارآفرینی سوق ندهیم نمی‌توانیم در این زمینه موفق باشیم. سازمان مدارس غیردولتی دارای ظرفیت بالایی است، استفاده از این ظرفیت به خود مردم سپرده می‌شود و مردم محور اصلی کار ما هستند و ما فقط نقش حاکمیتی خود را ایفا می‌کنیم.»
نیمه‌های خرداد ماه هم مدیرکل آموزش و پرورش استان اصفهان گفت: «به جهت ترغیب دانش‌آموزان به هنرستان‌ها و ایجاد کارآفرینی در میان دانش‌آموزان، کارهای بزرگی در آموزش‌و‌پرورش استان اصفهان انجام داده‌ایم از جمله ایجاد٤٠ پژوهش سرای دانش‌آموزی در استان، در دستور کار قرار دادن فعالیت مراکز تخصصی آموزش هنرآموزان، برگزاری جشنواره‌های مختلف کسب و کار و مراکز کارآفرینی و... هستند. هم‌اکنون برای ایجاد کارآفرینی، درحال آماده کردن فرصت برای عقد قرارداد با خیرین مدرسه‌ساز هستیم تا بلکه بتواند مجموعه کارآفرینی بزرگی را در استان اصفهان راه‌اندازی کند به‌طوری که مقدمات کار انجام شده است و امیدواریم بتوانیم مجتمع بزرگ کارآفرینی را در استان اصفهان راه‌اندازی کنیم.»
امسال برای شرکت در آزمون سراسری سال ۹۶ تعداد ۹۳۰ هزار و ۲۰۸ داوطلب ثبت نام کرده‌اند که از این تعداد ۵۸۰ هزار و ۵۷۰ نفر داوطلب گروه آزمایشی علوم تجربی هستند. این همان موج اشتیاقی است که مسوولان نظام آموزش کشور را نگران کرده است؛ اشتیاق بی‌اندازه به شرکت در رشته تجربی برای آزمودن بخت قبولی در رشته پزشکی. همین است که با اجرای طرح‌هایی از جمله هدایت تحصیلی تلاش می‌شود تا پیش از رسیدن دانش‌آموزان به مرحله کنکور آنها را به رشته‌ها و گرایش‌های دیگری متمایل کنند. کسانی که دغدغه حوزه آموزش را دارند می‌گویند که بخش عمده‌ای از کسانی که تنها به دلیل امید به پزشکی یا مشاغلی که نزد خانواده‌ها مطلوب هستند، می‌توانند با توجه به استعداد خود به جای گرفتار شدن در زمین کنکور، وارد رشته‌هایی مهارتی شوند و روانه بازار کار. پس از آنکه موضوع هدایت تحصیلی جنجال به پا کرد، مدیرکل دفتر کاردانش وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه کارآفرینی یکی از ویژگی‌های مدارس در افق ١٤٠٤ است و آموزش و پرورش برای جلوگیری از بیکاری دانش‌آموزان باید در راستای افزایش مهارت‌های فنی و حرفه‌ای تلاش کند، گفت: «فارغ‌التحصیلان هنرستان‌های کاردانش و فنی و حرفه‌ای نخستین گروه از دانش‌آموزان هستند که بعد از گرفتن دیپلم می‌توانند وارد بازار کار شوند. متاسفانه برخی خانواده‌ها فکر می‌کنند با دارا بودن مدرک فرزندان‌شان شاغل می‌شوند و معمولا هم ترجیح می‌دهند فرزندان پشت میزنشین شوند در حالی که باید مطلع باشند نداشتن مهارت مساوی است با بیکاری. متاسفانه ورود به رشته‌های نظری افزایش یافته و امروز افراد فاقد مهارت درصد بالایی از بیکاران جامعه را تشکیل می‌دهند. مدیران مدارس اهتمام کنند تا هدایت تحصیلی دانش‌آموزان به سمت رشته‌های کاردانش و فنی و حرفه‌ای پیش رود.» با این وجود نمی‌شود کتمان کرد که بی‌ثباتی در بازار کار و نبودن زمینه‌های لازم سبب می‌شود تا خانواده‌ها و دانش‌آموزان ترجیح بدهند گزینه‌های مطمئن‌تر را انتخاب کنند. از سوی دیگر نحوه سوق دادن دانش‌آموزان به زمینه‌های مختلف روندی است که باید از سال‌های ابتدایی آموزش آغاز شود. روندی که اکنون بیشتر از هر چیز مبتنی است بر کلاس‌های تئوری و نشستن دانش‌آموزان پشت نیمکت‌ها، سیستمی که هنوز هم با سوق دادن دانش‌آموزان به کارهای عملی و حتی شرکت در کارهای گروهی ضعف‌های جدی دارد.
تمرین کار جمعی
دانش‌آموزان از خانواده‌های مختلف و با فرهنگ‌ها، عقاید و سطح ارتباطات اجتماعی متفاوت در کنار یکدیگر در کلاس درس قرار می‌گیرند. نیمکت‌های یکسان، لباس فرم یکسان و قوانین یکسان باعث می‌شود که این تفاوت‌ها در ظاهر چندان گسترده به نظر نرسند اما در زیر پوشش رسمی مدارس دانش‌آموزانی قرار دارند که تک به تک دنیای متفاوتی دارند. دنیاهای متفاوتی که باید با روشی فراتر از لباس یکسان و نیمکت‌های یکسان به یکدیگر پیوند بخورند. یکی از کسانی که مدام بر لزوم تقویت روحیه جمعی در مدارس و تغییر نظام سنتی آموزش تاکید دارد فخرالدین دانش‌آشتیانی است که از زمان آمدنش به وزارت آموزش و پرورش بارها این موضوع را در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌هایش عنوان کرده: «در نظام تعلیم و تربیت روال تشویق این است که هر دانش‌آموزی را نسبت به کارهای خودش تشویق کنیم و هر دانش‌آموزی استعداد خودش را دارد و ممکن است در مقوله‌های خاصی استعداد نداشته باشد بنابراین باید به جای رقابت گروهی محیط کار تیمی را در مدارس ایجاد کنیم و از فشار و استرس بر دانش‌آموزان به سمت شوق‌انگیزی آموزش برویم همچنین باید از سمت برنامه‌های درسی متمرکز به سمت برنامه آموزشی بومی و متناسب با جغرافیای هر مدرسه برویم چرا که هر دانش‌آموز در هر استان فرهنگ و آدابی را دارد که آموزش‌ها باید متناسب با آنها باشد.»
ظرف یک سال گذشته طرح‌هایی برای رهایی از سیستم سنتی در مدارس اجرای شده است، طرح‌هایی که به بهانه‌های مختلف از جمله پرداختن بیشتر به فعالیت‌های بدنی تلاش دارند تا دانش‌آموزان را خارج از کلاس درس و به عنوان یک تیم در کنار هم قرار دهند. یکی از این طرح‌ها که در مدارس و شهرستان‌های مختلف اجرا شده است طرح «حیاط پویا» است. در این طرح حیاط مدارس تبدیل می‌شود به تابلویی پر از رنگ، انواع بازی‌های گروهی مثل منچ و ماروپله و لی‌لی بر روی زمین مدرسه نقاشی می‌شوند تا حیاط تبدیل به زمین بازی بزرگی شود و دانش‌آموزان تشویق شوند تا به جای نشستن در کنج حیاط یا کلاس، زنگ‌های تفریح خود را به بازی‌های گروهی بگذرانند. همین اتفاق کوچک هم جریان جدیدی در نظام آموزش و پرورش است. تا یکی از اقدامات دیگر در مدارس که البته بیشتر تغییری است که از سوی خود دانش‌آموزان و خانواده‌های‌شان چند سالی است باب شده، راه‌اندازی بازارچه‌های خیریه است مانند برگزاری بازارچه غذا، فرصتی برای اینکه دانش‌آموزان به عنوان شریک در کار انسان‌دوستانه در کنار هم قرار بگیرند و علاوه بر تجربه کار اقتصادی در سطح خرد با هدف بزرگی که برای خودشان تعریف می‌کنند در کنار هم قرار بگیرند.
با وجود این هنوز هم آموزش و پرورش ایران گام‌های اولیه لرزانش را برای فاصله گرفتن از نظام سنتی برمی‌دارد. هنوز هم برنامه‌های فشرده درسی و نوع نگاه به مفهوم مدرسه سبب شده تا انجام کارهای مشارکتی در مدارس بیشتر به مدیریت هر مدرسه و میزان همت او برای میدان دادن به معلمان خلاق و دانش‌آموزان علاقه‌مند بستگی دارد. منبع: روزنامه اعتماد

نگاهی به کارآفرینی و کار گروهی در آموزش و پرورش