گران‌شدن دلار؛ بازهم دستی درکار است؟!

تامین۲۴/  مخالفان دولت هم بانک مرکزی را نشانه گرفته‌اند و هرروز بر طبل بی‌کفایتی بانک مرکزی می‌کوبند و سیاست‌گذار پولی کشور را به عدم مدیریت و با کمی اغماض مدیریت «بد» بازار ارز متهم می‌کنند. در سوی دیگر ماجرا هم البته مردم عادی نگران تبعات احتمالی گرانی دلار بر قیمت کالاهای اساسی هستند.کارشناسان در پرونده این هفته آتیه‌نو، از یک سو از عوامل احتمالی افزایش قیمت ارز می‌گویند و از سوی دیگر، معتقدند دلار «واقعا» گران نشده است. آن‌ها این جمله را با توجه به میزان تورم موجود در کل بازارهای یک سال گذشته می‌گویند. به مسئله تجارت هم توجه دارند و معتقدند گرانی دلار کمک‌حالی است برای صادرکنندگان کشور.

نوسانات 200 تومانی دلار
از سه‌شنبه سوم آذرماه، دلار روند صعودی به خود گرفت. آن روز قیمت دلار تنها 3680 تومان بود. اما در عرض یک روز به 3730 تومان افزایش یافت. با آغاز هفته گذشته، دلار روند صعودی خود را برای نیل به قیمت 3800 تومان در پیش گرفت. یک روز قبل از تعطیلی روز دوشنبه هفته گذشته، قیمت این ارز به 3800 و در روز سه‌شنبه به 3900 تومان صعود کرد تا لازم شود رکورد جدیدی برای قیمت دلار ثبت کنیم. اما بعد از پیام تلگرامی رئیس‌کل بانک مرکزی در روز چهارشنبه و ارائه توضیحاتی مبنی بر گذرا بودن نوسان قیمت دلار، کمی از هیجان بازار کاسته شد. آغاز هفته جاری نیز همراه با قیمت 3875 تومانی دلار بوده است.

همه متهمان تاثیرگذاری بر گرانی دلار
صرافان می‌گویند خودشان هم گیج شده‌اند که چه چیزی باعث شده قیمت دلار اینقدر بالا برود. بعضی بانک مرکزی را به ضعف در مدیریت بازار متهم می‌کنند، برخی دیگر می‌گویند صرافی‌های امین بانک مرکزی به میزان کافی ارز به بازار تزریق نمی‌کنند. دسته دیگری می‌گویند تقاضای دلار با توجه به آغاز سال تحصیلی جدید دانشگاه‌ها در کشورهای غربی و فرا رسیدن کریسمس بالا رفته است. از طرف دیگر کارشناسان می‌گویند بازارهای جهانی را ببینید، دلار در همه بازارها تقویت شده و طبیعی است که در بازار ما هم گران شود.

همه چیز زیر سر صرافی‌های غیرمجاز است!
سراغ دو صراف در بازار ارز می‌رویم. فردین نظری یکی از آن‌هاست و از تحولات بازار ارز به ما خبر می‌دهد. او که کارمند یک صرافی در بازار استانبول تهران است به آتیه‌نو می‌گوید: «اوضاع بازار از دست ما هم در رفته است. در بازار هیچ اتفاقی نیفتاده که بخواهد دلار را گران کند. خریداری به بازار نیامده که بخواهد تقاضا را بالا ببرد و دلار به این قیمت‌ها برسد.» روایت او جنبه‌های دیگری از واقعیت بازار ارز را برای ما روشن می‌کند. شاید فکر کنیم که با روزهای منتهی به کریسمس روبه‌رو هستیم یا بگوییم در ماه‌های آغازین سال تحصیلی جدید در غرب مواجهیم و همه این‌ها می‌تواند باعث شود قیمت دلار به خاطر افزایش تقاضا در بازار بالا برود. او درباره بازار روزهای گذشته ارز نکته دیگری را هم اضافه می‌کند: «به نظر من صرافی‌های غیرمجاز و دلال‌ها هم دستی بر آتش دارند و باعث تغییر قیمت دلار در بازار می‌شوند.»  یک صراف دیگر بازار از مسئله‌ای خبر می‌دهد که در لایه‌های زیرین بازار جریان دارد: «صرافی‌های بانک‌ها روزانه به صرافی‌های مجاز بازار در قالب سهمیه‌های 50 تا 100 هزار دلاری ارز می‌فروشند. اگر آن‌ها یکی دو ساعت در پرداخت دلار به صرافی‌ها عمدا یا سهوا تعلل کنند شاهد به هم ریختن بازار خواهیم بود.» او درباره این سهمیه دلاری صراف‌ها بیشتر توضیح می‌دهد: «صرافی‌ها یک‌بار در طول روز حق دارند از این سهمیه استفاده کنند که بسته به تقاضایشان بین 50 تا 100 هزار دلار خواهد بود. فرض کنیم دلار در بازار با قیمت 3730 تومان به مصرف‌کننده‌ها فروخته می‌شود. در این وضع اگر دلار با قیمت 3715 تومان به دست صرافی‌ها برسد، بازار شاهد کاهش قیمت دلار خواهد بود. زیرا نیاز بازار تامین شده است. بر این اساس است که می‌گویم اگر صرافی‌های امین بانک مرکزی در فروش دلار به صرافی‌های مجاز تعلل کنند بازار با مازاد تقاضا روبه‌رو می‌شود.»

روندهای جهانی دلار و بازار داخلی
سید بهاءالدین حسینی هاشمی کارشناس بانکی است. او تا سال 1383 مدیرعامل بانک صادرات بوده، و پس از آن سمت مدیرعاملی بانک‌های سرمایه و تات را تجربه کرده است. سراغ او می‌رویم تا در مورد وضعیت روزهای گذشته بازار ارز بپرسیم. هاشمی در گفت‌وگو با آتیه‌نو تاکید دارد: «بعید می‌دانم گرانی دلار در بازار ارز مدیریت شده باشد. بازار ارز از کنترل خارج شده و این در حالی است که بانک مرکزی قصد یکسان‌سازی نرخ ارز را دارد. اگر بگوییم بازار مدیریت‌ شده یعنی بانک مرکزی می‌خواهد نرخ ارز را بین 3200 تا 3300 تومان نگه دارد اما وضعیت فعلی نشان‌دهنده این موضوع نیست.» او با بیان اینکه کنترل بازار یعنی تزریق ارز به آن، عنوان می‌کند: «با این حال وضعیت فعلی بازار، تزریق ارز را نشان نمی‌دهد.» این کارشناس بانکی ادامه می‌دهد: «هم‌اکنون در نیمه دوم سال هستیم و پرداخت‌های دولت بیشتر شده و طبیعی است که دولت با مضیقه مالی روبه‌رو باشد و کسری بودجه داشته باشد. بنابراین شاید دولت بخواهد همان کاری را تکرار کند که دولت قبل کرد. یعنی بخواهد با مدیریت بازار ارز در جهت افزایش قیمت دلار، کسری بودجه خود را تامین کند.» او البته به‌صراحت این احتمال را رد می‌کند و می‌گوید: «با اینکه سابقا دیده‌ایم که دولت‌ها این کار را انجام می‌دهند، و می‌دانم که فشار نقدینگی و کسری بودجه دولت را آزار می‌دهد، اما بعید می‌دانم دولت چنین کاری را انجام دهد.» هاشمی با اظهار اینکه در آستانه سال نو مسیحی هستیم و سال تحصیلی جدید هم شروع شده، حاصل این دو اتفاق را افزایش تقاضا در بازار ارز می‌داند و اضافه می‌کند: «نگرانی از شروع کار ترامپ را هم به این سیاهه اضافه کنید. این مسئله بر بازارهای جهانی تاثیر گذاشته و دلار در برابر همه ارزها گران شده و طبیعی است که این ارز در بازار ایران هم گران شود.» او بیشتر توضیح می‌دهد: «نرخ برابری دلار به یورو دارد خیلی نزدیک می‌شود و می‌بینیم که نرخ برابری دلار با فرانک سوئیس برابر می‌شود. نمی‌شود در بازارهای جهانی چنین اتفاقاتی بیفتد و تاثیر آن را بر بازار داخلی نبینیم.» این تحلیلگر بانکی می‌گوید: «زمانی می‌گفتند دلال‌ها در بازار ارز، نرخ دلار را بالا و پایین می‌کنند. شاید الان هم کسانی در بازار هستند که تقاضای تصنعی ایجاد می‌کنند.» مدیرعامل اسبق بانک صادرات با اشاره به اینکه 80 درصد عرضه بازار ارز در دست بانک مرکزی است عنوان می‌کند: «اگر بازار از روال عادی خارج شود، نگرانی در بازار ایجاد می‌شود.» او در پایان گفت‌وگوی خود با آتیه‌نو این نکته را هم اضافه می‌کند: «در مجموع بعید می‌دانم بانک مرکزی عمدا نرخ دلار را بالا برده باشد.»

تلخی گرانی دلار، گواراتر از قیمت بالای آن است
کارشناسان می‌گویند باید چشم‌انتظار دلار 3400 تومانی در سال 1396 باشیم. این پیش‌بینی را بعضی با گله‌ مطرح می‌کنند و دسته دیگری معتقدند اصلا اتفاق غیرمنطقی و عجیبی نیست. چراکه باید دلار همپای تورم بالا برود، و اگر به صورت تصنعی دلار را ارزان‌تر از نرخ واقعی‌اش نگه داریم، در واقع به روند افزایشی صادرات کشورمان ضربه زده‌ایم. چراکه وقتی قیمت دلار در کشور ما پایین بیاید، به معنی تقویت ارزش ریال ایران است. در اقتصاد وقتی ارزش پول ملی کشور A نسبت به کشور B پایین بیاید، کشور B علاقه‌مند می‌شود تا از کشور A کالا وارد کند. به این ترتیب صادرات کشور A افزایش می‌یابد. داستان افزایش نرخ دلار در کشور ما هم بر همین اصل اساسی تجارت بین‌الملل تفسیر می‌شود. هم‌اکنون که قیمت دلار در کشور ما افزایش می‌یابد، کالاهای ما نسبت به کشورهای دیگر ارزان‌تر می‌شوند و آن کشورها علاقه‌مند می‌شوند کالاهای ما را بخرند. به این ترتیب صادرات ما افزایش می‌یابد. این مسئله را در کنار واقعی نگه داشتن قیمت دلار توسط بانک مرکزی بگذارید. به نظر می‌رسد سیاست فعلی، روند صحیحی را طی می‌کند. به هر حال یک واقعیت تلخ بهتر از داستانی تخیلی است؛ اقتصاددانان که چنین باوری دارند.

منبع : هفته نامه آتیه نو / فرشاد عزیزی