جای خالی نظام جامع صنفی - رسانه‌ای

تامین ۲۴/ در کنار تقدیر و تجلیل‌های مرسوم از خبرنگاران به مناسبت روز خبرنگار، و تلاش‌هایی که برای تثبیت جایگاه این حرفه خطیر صورت می‌گیرد، باید جای درخوری هم به آسیب‌شناسی این حرفه داده شود. چنین رویکردی می‌تواند و باید معیارهایی منطقی برای ارزیابی کار خبرنگاری و اطلاع‌رسانی در اختیار جامعه و افکار عمومی قرار دهد. به‌ویژه آنکه تنوع بی‌سابقه ابزارهای اطلاع‌رسانی و انبوه اطلاعات عرضه‌شده در رسانه‌های گوناگون (به‌ویژه در فضای مجازی)، ضرورت و اهمیت این آسیب‌شناسی را اولویت بخشیده است.

صحت و واقعیت داشتن، مستند بودن، اغراق‌آمیز و یک‌سویه نبودن، برخی از ویژگی‌های خبر است، اما در حال حاضر سهل‌انگاری ناخواسته و یا جهت‌گیری‌های تعمدی در عدول از این ویژگی‌ها امری رایج شده است. تمرکز بر برخی اصول ششگانه خبر (که؟ کی؟ کجا؟) و سکوت یا کم‌کاری و حتی انحراف در پاسخگویی به سه اصل دیگر (چه؟ چگونه؟ چرا؟) به جریانی روزمره و عادی در بسیاری از رسانه‌ها تبدیل شده است.

مدل «کارمند - خبرنگار» در برخی رسانه‌ها ابزاری برای روزنامه‌نگاری دستوری و از بالا به پایین شده و خبرنگار را در خدمت خبرسازی و شایعه‌پراکنی قرار داده و آفتی بزرگ را متوجه عرصه اطلاع‌رسانی و ارزش‌های خبرنگاری حرفه‌ای کرده است.

خبرگان و اهل نظر برای مقابله با این پدیده‌های ناسالم در عرصه ارتباطات اجتماعی، چاره کار را در بالا بردن سواد رسانه‌ای مردم از یکسو و نظارت درونی، خودخواسته و داوطلبانه از سوی اهالی رسانه می‌دانند. ارتقای سطح سواد رسانه‌ای جامعه البته کاری ساده و کوتاه‌مدت نیست.

توجه نظام آموزشی به این عرصه و بها دادن به جایگاه نهادهای مدنی و اجتماعی در جامعه، دو رویکرد عمده برای بهبود تدریجی سواد رسانه‌ای مردم است. اما در بخش نظارت حرفه‌ای بر تولیدات رسانه‌ها، بزرگ‌ترین ضعف و کاستی، نبود تشکل‌های معتبر، کارآمد و یکپارچه صنفی - تخصصی در حیطه روزنامه‌نگاری است. چنین تشکلی می‌تواند تدوین یک نظام رسانه‌ای جامع را در دستور کار خود قرار دهد و مانع مداخله غیرضرور نهادهای حاکمیتی- دولتی در این حیطه حساس و پیچیده شود. برخورد منصفانه و مبتنی بر ارزش‌های حرفه‌ای با انحرافات، کژتابی‌ها، و اخلاق‌گریزی‌ها در حیطه رسانه می‌تواند از مهم‌ترین محورهای چنین نظامی باشد. با تداوم شرایط کنونی و در غیاب چنین تشکلی، نوعی سلیقه‌گرایی در شیوه برخورد با تخلفات و ضد ارزش‌های روزنامه‌نگاری، نشو و نما یافته است. در حالی که این نوع نگاه نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای یک نظام منسجم صنفی- حرفه‌ای و برخاسته از متن نیازهای جامعه روزنامه‌نگاری ایران تلقی شود. روز خبرنگار فرصتی است تا اهمیت پالایش فضای رسانه‌ای کشور از آسیب‌ها و آفت‌هایی که برشمرده شد یادآوری شود. به عبارت دیگر، احیای تشکل فراگیر صنفی و ساماندهی نظام رسانه‌ای کشور به دست نمایندگان واقعی جامعه روزنامه‌نگاران ایران، می‌تواند درخواستی عمده و فوری از سوی اهالی رسانه در «روز خبرنگار» باشد.

منیع : هفته نامه آتیه نو مورخ١٧ مرداد ٩٥